Wij leven in een cultuur waarin grote nadruk ligt op authenticiteit. En daar wordt streng op gecontroleerd. Denk aan politici die grote woorden gebruiken voor hun standpunten. De pers controleert of zij er zelf ook naar handelen. ‘Practice what you preach!’
Als dat niet het geval is, wordt dat breed uitgemeten en uitvoerig becommentarieerd, gevolgd door de ‘trial by media’ (een publiekelijke veroordeling). De lat ligt wat dat betreft hoog.
Hetzelfde maatschappelijke vergrootglas ligt over de kerk en kerkmensen. Waar leer en leven van christenen niet met elkaar in overeenstemming zijn, wordt een hard oordeel geveld. Dat is tot schaamte van de kerk en tot schade voor de zaak van Jezus Christus. Het valt op hoe goed seculiere mensen weten wat we moeten belijden en hoe we moeten leven. Misschien moet de vraag gesteld worden: weten we het zelf nog wel zo goed?
Eenheid
Het is fundamenteel voor het christelijk geloof dat leer en leven een eenheid vormen. Maar wat is eigenlijk de verbinding daartussen? Ons uitgangspunt is dat God naar ons hart vraagt. Dat is het centrum van ons bestaan: het is de eenheid van ons verstand, onze wil en ons gevoel. Hoe we leven (door onze wil) moet overeenstemmen met wat we leren (met ons verstand) en daarop volgen de geestelijke ervaringen (in ons gevoel). Anders gezegd: dogmatiek, ethiek en spiritualiteit vormen een eenheid.
Het is kenmerkend voor het huidige kerkelijke leven dat er minder aandacht is voor leren en belijden. In onze cultuur ligt grote nadruk op het gevoel, de emotie, de ervaring. We zien ook in de kerk de neiging om het geloof in te vullen vanuit het gevoel. ‘Ik heb geen goed gevoel bij woorden als “een heilige en rechtvaardige God”, dat klinkt zo afstandelijk.’ Ook rondom allerlei ethische kwesties begint men bij emotie en behoefte. ‘De bijbelteksten waarin het gaat over homoseksualiteit, daar kan ik niets mee. Dat is niet meer van deze tijd.’ We kunnen stellen dat in leer en leven men begint bij het gevoel, vervolgens gaat men over tot handelen en ten slotte volgt er een vorm van rationele doordenking.
Hoogste gezag
Maar in de kerk verloopt van ouds die lijn anders: het begint bij het leren (belijden), wat zich doorvertaalt naar het leven (ethiek) en dan volgt het ervaren (gevoel). Hier ligt een conflict met de tijdgeest. Ten diepste is dat hierin getekend: in onze cultuur ligt het hoogste gezag bij het ‘ik’, terwijl een christen God en Zijn Woord boven alles erkent.
De mens die met het ik begint, gaat deze weg: voelen, handelen, overdenken. De christen die met het Woord begint, bewandelt een ander pad: overdenken, handelen, voelen. Nogmaals, in ons hart voor God vormen verstand, wil en gevoel een eenheid. Maar hoe is de balans daartussen? In deze artikelen laat ik iets zien van het verband tussen dogmatiek, ethiek en spiritualiteit. De eerste twee artikelen focussen op de verhouding tussen dogmatiek en ethiek, het derde gaat over dogmatiek en spiritualiteit.
Fatsoenlijke doordenking
We leven in tijden waarin het spant rondom allerlei ethische kwesties, zowel buiten als binnen de kerk. Denk aan vragen omtrent huwelijk en seksualiteit, medisch-ethische kwesties, politieke issues, milieuproblematiek, omgang met de media enzovoorts. Het is nodig dat we leren om niet primair bij ons gevoel te rade gaan, maar om eerst te luisteren naar de Heilige Schrift, naar het belijden van de kerk en ook naar de inzichten van de (gereformeerde) theologie. Die bewustwording moet leiden tot een correctie op wat onze cultuur ons leert.
Dat is wel een hele uitdaging! Over het algemeen heeft dogmatiek niet zo’n goede naam. Saai, dor, moeilijk – dat zijn de woorden die bij veel mensen opkomen. Toch is de fatsoenlijke doordenking van het christelijk geloof een goede basis voor de ethiek. Wat is de inhoud van ons geloof en hoe kunnen we dat woorden geven? Dogmatiek wil daarin inzicht geven. Daarbij is het een heerlijke bezigheid: in de dogmatiek ruist de lofzang.
Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van donderdag 17 maart 2022. Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!