Mijn geloof of hét geloof? Jonge mensen zeggen nogal eens dat ze belijdenis doen van ‘hun geloof’. Is dat hetzelfde als belijdenis doen van ‘het geloof’? Kan het belijden van het geloof, zoals beleden in het Apostolicum, toch persoonlijk worden?
Rondom Pasen zal in veel gemeenten bij de openbare belijdenis van het geloof ‘Ja!’ klinken. ‘Geloof je in God, de Vader, de Zoon en de Heilige Geest?’ ‘Ja, ik geloof!’ Graag wil ik voor het voetlicht brengen dat deze geloofsbelijdenis nauw verweven is met de kerk.
Persoonlijke overgave
Het woordje ‘ik’ is belangrijk. Daarmee is gezegd: geloven is iets van mij, het is persoonlijk. Iemand anders kan niet voor mij geloven en ik kan niet voor een ander geloven. Er zit in geloven iets van een persoonlijke overgave. Je spreekt je vertrouwen uit. De HEERE is mijn licht en mijn heil, voor wie zou ik vrezen? (Ps.27:1)
Het persoonlijke element kan er niet uit weggehaald worden. Want dan houd je alleen maar over: met mijn geloofsbelijdenis onderschrijf ik de leer van de kerk. Of: ik zet mijn handtekening onder belijdenisgeschriften, alsof je alleen maar iets afvinkt. Zo kan het natuurlijk niet. Immers, wanneer je je geloof in God uitspreekt, blijf je zelf nooit buiten schot. Onmogelijk. Je geeft jezelf met huid en haar over aan Christus. Je sterft en staat op. Hij is ‘mijn trouwe Zaligmaker’ (HC 1.1). Let op dat ‘mijn’: ik ben van Hem. Ik geloof dat niet alleen anderen vergeving van zonden krijgen, maar ook ik. Ik ben een kind van God, dankzij Christus’ offer.
Te smal
Toch is daarmee niet alles gezegd. In onze cultuur is er enorme aandacht voor het ik, de individualiteit, het persoonlijke gevoel. Het ik is uitgegroeid tot ego. Die geest dringt door in de kerk; we ademen dat allemaal in. We maken het geloof tot een persoonlijk verhaal: mijn getuigenis, mijn ervaring, mijn belijdenis.
Nogmaals: dat heeft een zeker recht, maar het kan doorslaan. Dan wordt mijn geloofsbelijdenis belangrijker dan mijn doop; dan wordt mijn eigen geloofsbeleving belangrijker dan de gemeente; dan wordt mijn geloof mijn eigen project, interessant en authentiek. Op het eerste oog lijkt dat sterk: je ziet als gemeente graag dat (veelal jonge) mensen gloedvol en uit overtuiging hun geloof uitspreken. Maar juist dat kan een valkuil worden. Als mijn eigen geloofsovertuiging de basis wordt voor kerk-zijn, zal vroeg of laat blijken dat die basis te smal is. Geloven in God is wel persoonlijk, maar niet individualistisch.
Onbetrouwbaar
Onze geloofsbelijdenis is geen eerste woord. Het is ant-woord, re-actie. Het eerste woord is aan God. Hij spreekt. Dat is zo bijzonder. Door te spreken legt Hij contact met ons mensen. Hij heeft ons iets te zeggen. Hij spreekt ons aan in onze verlorenheid. Hij zegt: Ik ben Die Ik ben. Zijn diepste woord vernemen wij in Christus, in Zijn lijden en opstanding. De basis voor mijn geloof ligt niet in mij, maar juist buiten mij: in God, in Zijn daden, in Christus.
Het geloof belijden is reageren op wat God heeft gedaan, doet en zal doen. Het is antwoord geven. Je weet je gezien, geroepen, getroffen, geoordeeld en vrijgesproken; dat ging vooraf, dat kwam van God.
Mijn geloofsbelijdenis is antwoord. Wij hebben God lief, omdat Hij ons eerst heeft liefgehad. Zo slaat de balans door: van mij naar Hem toe. Zo komt het vast te liggen buiten mij, in Gods beloften, in Gods hart, in Zijn Zoon. En ten laatste in Zijn verkiezing. Wat een diepe zekerheid en vertroosting geeft dat. Geloven gaat zo: de Heilige Geest legt in mijn hart vast, wat allang vastlag in Gods hart.
Je kunt deze dingen ook in het licht van Gods verbond zetten. Verbond wil zeggen: God verbindt Zich aan ons. Een duizelingwekkende gedachte is dat: de heilige, eeuwige, soevereine God komt langszij bij mensen zoals wij: onheiligen, zondaren, verlorenen. Hij roept Abraham en zegt: Ik ben uw God en jouw nageslacht is Mijn volk! Vervolgens komt er een lange geschiedenis waarin steeds meer blijkt hoe onbetrouwbaar mensen zijn en tegelijk hoe onvoorstelbaar machtig de HEERE is in Zijn barmhartigheid.
Hij houdt vast aan Zijn eigen woorden. Hij vervult Zijn verbond. Christus is gekomen, Hij voor mij. En nog verder: Hij in mij – door Zijn Geest. Het is echt alléén de HEERE God Zelf Die Zijn verbond in stand houdt. Het is daarom dat er steeds weer mensen zijn die hun geloof belijden. Het is daarom dat de kerk nooit zal ophouden te bestaan. Je staat niet voor in de kerk om te laten zien dat jij gelooft, maar om aan de Heere te zeggen: U bent het, Mijn Verlosser. Het licht valt niet op jou, maar op Christus.
Geloven is ook niet dat je over je geloof praat, maar over Hem. Zo wordt mijn geloofsbelijdenis ingevouwen in de werken van God, die Hij gedaan heeft in de geschiedenis van Israël en in het leven van Jezus.
Ik spring
Als je deze dingen leert verstaan, krijg je oog voor de gemeente. Het spreken van God gebeurt allereerst in de samenkomst van de gemeente. Daar vindt ook de bediening van doop en avondmaal plaats. Die gemeente is er al eeuwen; die was er eerder dan ik met mijn geloof. Die gemeente is het lichaam van Christus – Hij is het Hoofd. We zeggen wel ‘ik’, maar dat is ingebed in het geloof van de gemeente. God heb ik lief, want die trouwe HEERE hoort mijn gebeden. En ook de Heidelbergse Catechismus zegt steeds ik en mij. Maar dat persoonlijke is steeds omgeven door het wij van de gemeente. De Nederlandse Geloofsbelijdenis begint elk artikel met de woorden: ‘Wij geloven en belijden…’
Dat zet ons in een traditie, in het besef dat ik niet de eerste ben. In de ruimte van Gods verbond ben ik verbonden met generaties vóór mij die hun geloof hebben beleden, en met generaties ná mij die dat nog zullen doen.
Het woord geloof heeft trouwens twee betekenissen. Meestal betekent het vertrouwen. Je legt de handen op Gods beloften en je zegt: het is ook voor mij. Kom ik om, dan kom ik om; maar ik spring, in het vertrouwen dat de Heere mij opvangt.
Geloof kan soms ook betekenen: datgene wat wij geloven, de inhoud van het geloof. Het geloof is mij overgeleverd, zegt Paulus in de eerste Korinthebrief (11:23; 15:1-3). En Judas vermaant ons om te strijden ‘voor het geloof dat eenmaal aan de heiligen is overgeleverd’ (Jud.:3).
Persoonlijke geloofsbelijdenis betekent ook dat ik me aansluit bij wat de eeuwen door beleden is in de kerk. Daarom spreek je je jawoord uit in het midden van de gemeente. Je grondhouding is dan ook dat je dankbaar bent voor de gemeente, net als Paulus (Fil.1:3-8; Kol.1:3-5; 1 Thess.1:2v). Wat heb je daar veel ontvangen.
Ik struikel
Als je Christus belijdt, zeg je daarmee meteen ook: ik geloof een heilige, algemene kerk. Je zegt niet: ik geloof ‘in’ de kerk. Nee, we geloven in God: Vader, Zoon en Heilige Geest. Juist daarom geloof ik de kerk.
Als je uitspreekt dat Jezus jouw herder is, dan behoor je tot Zijn kudde, dat kan niet anders. Als je zegt dat je op Jezus bouwt, word je daarmee ingemetseld als een levende steen in een gebouw. Geloven in Christus zonder kerk is onbestaanbaar.
Hoe ouder ik word, hoe meer ik ontdek dat ik mijn geloofsbelijdenis niet gestand kan doen. Ik struikel alsmaar, ik val in zonden, ik verlies mijn enthousiasme. Steeds meer raak ik afhankelijk van de kerk. Als je Christus liefhebt, krijg je Zijn gemeente lief; je bent er elke zondag. Het woord klinkt en de sacramenten worden bediend; genade wordt mij aangereikt. Onder Gods zegen ga je de week in.
Koor
Dr. A.A. van Ruler vergeleek de gemeente met een koor. Zij zingt haar geloof, en ik zing mee. Maar soms hapert mijn stem. Ik raak van de wijs door allerlei omstandigheden, zonden en wonden. Dan kan ik even niet meer zingen, maar de gemeente zingt door, gedragen door Gods trouw. Ik houd met mijn geloof de kerk niet overeind; de kerk houdt met haar liturgie mijn geloof overeind. Zo gaat het al eeuwen. Het is uitsluitend en volledig te danken aan Gods trouwe genade. Hij laat niet los wat Hij begon. Mijn geloofsbelijdenis betekent vooral dat ik Hem daarvoor in aanbidding lof en dank breng, samen met alle profeten, apostelen en getuigen.
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 53). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!