Leiding en keuzevrijheid
Over de vraag hoe God ons leven leidt en hoe wij Gods wil kunnen weten, zijn tientallen boeken verschenen. Dit thema blijft mensen boeien. Dr. Kees van der Knijff schreef een lezenswaardig boek over Gods leiding.
De Heer is mijn Herder, maar hoe leidt Hij mij? Denken over Gods leiding in tijden van keuzestress is een bewerking van zijn proefschrift Between Providence and Choice Biography. Voegt hij hiermee weer een boek toe dat gewijd is aan het thema ‘Gods plan met je leven’? Nee, want dit boek heeft echt een andere inhoud dan vele andere. Het is een helder geschreven boek, waarin hij eerlijk benoemt hoe wij op onze zoektocht naar leiding van God in ons leven gemakkelijk kunnen verdwalen.
Gedetailleerd plan
Waarom is deze zoektocht juist in onze tijd zo toegenomen? Dat zal in ieder geval te maken hebben met de keuzestress, waarnaar de ondertitel van het boek verwijst. Er is zoveel te kiezen, wat is dan de goede keuze?
In het inzichtgevende tweede hoofdstuk horen we over drie visies op leiding: leiding door informatie, leiding door intimiteit en leiding door transformatie. De eerste twee visies gaan ervan uit dat God voor iedere gelovige een gedetailleerd levensplan heeft. Door de juiste signalen op te vangen, de goede stappen te zetten en door aandachtig te luisteren naar de Bijbel en naar de stem van de Geest in ons, zal God ons de weg wijzen. Maar het is de vraag of er zo’n plan bestaat. Bovendien is het gevaar van deze benadering dat je als gelovige in onzekerheid kan raken of je wel de juiste beslissing genomen hebt, ook al heeft God naast Zijn oorspronkelijke plan nog een plan B klaarliggen.
De derde visie benadert de leiding van God vanuit de woorden transformatie en (levens)heiliging. Zo leren we de wil van God te doen, maar is er een grote keuzevrijheid als het gaat om de beslissingen die wij mensen nemen en mogen nemen. Deze vrijheid is niet los te zien van onze eigen verantwoordelijkheid. Deze laatste benadering is de weg die mannen als Johannes Calvijn en Jonathan Edwards gewezen hebben.
Verborgen
Van stap tot stap neemt Van der Knijff, sinds vorige maand als GZB-zendingspredikant werkzaam in Libanon, ons mee op de belangrijke zoektocht hoe wij over Gods leiding kunnen denken. In het hoofdstuk over Gods voorzienigheid laat de schrijver zien dat Gods plan voor ons dikwijls verborgen is. Met enige stelligheid houdt hij ons voor dat er in de Bijbel geen aansporing klinkt om Gods specifieke plan met ons leven te zoeken. Wij worden opgeroepen niet langer de uiteindelijke controle over ons leven te willen houden. Dit laatste geldt zowel voor grote als kleine beslissingen in ons leven.
De vraag naar Gods plan met ons leven is bovendien te individualistisch. Het gaat veel meer om Gods plan met de wereld en hoe wij een vruchtbaar instrument zijn in dit plan. Daarbij zijn factoren als karaktervorming, levensheiliging en levenswijsheid belangrijk. Ook is het nodig dat wij zondige neigingen herkennen, waardoor we al snel ‘aanwijzingen’ menen te zien die passen bij Gods plannen.
Ensemble
Het boek reikt in ongeveer 150 bladzijden veel aan, te veel voor een boekbespreking. Maar om nog iets van de rijkdom van dit waardevolle boek te laten zien, vraag ik aandacht voor het hoofdstuk over roeping. Hierin wordt duidelijk gemaakt dat elke gelovige een roeping heeft en dat er daarom geen groot onderscheid gemaakt mag worden tussen werken in een seculier beroep en werk waar je een speciale roeping voor moet hebben. God roept ons tot Zijn dienst waar we zijn en zoals we zijn. Bij het woord roeping moeten we niet per se denken aan een bijzondere ervaring. Iedereen ontvangt een roeping. Wie zijn of haar baan verliest, is niet van de ene op de andere dag ‘roepingloos’. Het gaat vooral om een vruchtbaar leven tot eer van God.
Dit hoofdstuk doet ook een (mijns inziens geslaagde) poging om de notie van roeping als ‘ensemble’ vruchtbaar te maken. Onze roeping kent meerdere aspecten. Het ene aspect mag niet ten koste gaan van het andere. Gaat er van ons leven als geheel een volle en evenwichtige klank uit? Van der Knijff trekt in dit hoofdstuk een aantal keren de lijn naar de roeping tot het ambt en het functioneren in het ambt. Een predikant kan niet vierentwintig uur per dag alleen maar klaar staan voor de gemeente. Als er bij voorbeeld geen tijd is voor gezin en samenleving, komen andere aspecten van zijn roeping onder druk te staan.
Gemeenschap
Verder wijs ik nog op het hoofdstuk dat de waarde van de gemeenschap, binnen de gemeente en vriendenkring, benadrukt. Het zoeken naar de juiste beslissingen in ons leven zou ons minder spanning opleveren als we die kunnen voorleggen aan mensen die ons helpen, ons de spiegel voorhouden, met ons meedenken en meebidden.
Er is weinig waarin ik van mening met de schrijver verschil. Alleen het hoofdstuk over het bijbelgebruik had iets sterker gemogen. Ik kan me voorstellen dat er nog steeds mensen zijn die, als ze naar een antwoord zoeken, de Bijbel op een willekeurige plaats openslaan in de hoop op die manier een antwoord te vinden. Het voorbeeld dat hierbij aangehaald wordt om aan te tonen dat je hiermee de mist in kunt gaan, vind ik minder gelukkig (In de tweede druk, die over enige weken verschijnt, wordt het voorbeeld aangepast; red.). De Bijbel openen bij de geschiedenis van Judas die zichzelf van het leven beroofde, en nogmaals de Bijbel open leggen bij een woord van Jezus: ‘Ga heen, doe u evenzo’, mag dan duidelijk maken dat het zo niet moet. Maar voor mensen die met zelfdoding in hun omgeving te maken hebben gehad, vind ik dat niet erg fijngevoelig.
Deze enige kritische noot weerhoudt me er niet van dit boek warm aan te bevelen. Het is een verrijking om vragen van leiding eens vanuit een ander perspectief te lezen dan wij wellicht gewend waren en deze in het licht te houden van Gods heilsplan en van Zijn komende Koninkrijk.