‘Vriendschap is een grotere levensbehoefte dan het huwelijk’, stelt Herman van Wijngaarden in zijn nieuwe boek Leven als vrienden. ‘Juist in de kerk wordt vriendschap ondergewaardeerd.’ Een boeiend gesprek over een onderwerp waar wellicht te weinig over wordt nagedacht.
‘Dat vriendschap gewaardeerd wordt voor wat het waard is,’ geeft de auteur als antwoord wanneer ik hem vraag wat zijn doel is met dit boek. ‘We zijn een gezinnetjeskerk. Het huwelijk is erg belangrijk, daar doe ik niets aan af. Maar ik bespeur een gevoel van: als ik een huwelijkspartner heb gevonden, is de buit binnen en worden vrienden minder belangrijk. In de kerk wordt vriendschap ondergewaardeerd.’
Wat verstaat u onder echte vriendschap?
‘Augustinus geeft een mooie definitie van een vriend: Een vriend is iemand die alles van je weet en toch van je houdt. Je hoeft je niet mooier voor te doen dan je bent. Ik heb een paar vrienden met wie ik om de week op zondagavond bij elkaar kom om bijbelstudie te doen en elkaars leven te delen. Ik heb een tijd gehad dat ik overspannen dreigde te worden, dat heb ik zes maanden verborgen gehouden. Toen heb ik hen moeten beloven dat ik dat niet meer zo zou doen. Als er wat is, dan delen we dat met elkaar, wat het ook is. Dat is heel waardevol. Uit mezelf doe ik dat niet zo gauw.’
Kunt u reageren op deze stelling: Als je gelukkig getrouwd bent en goed kunt opschieten met je familie en collega’s, zijn vrienden niet zo nodig.
‘Daar ben ik het niet mee eens. Juist vrienden kunnen je helpen om je huwelijk beter te beleven, om je te spiegelen. Het is belangrijk dat je mensen met wie je een gelijkwaardige relatie hebt, toestaat om bij jou in de keuken te kijken. In ieder huwelijk gaat weleens wat mis, en dan is het erg belangrijk dat je vertrouwde mensen hebt met wie je dat kunt delen. Natuurlijk kun je ook vrienden zijn met familieleden, als het goed klikt.’
Wat nu als je teleurgesteld bent in vriendschappen, als je niet meer zo goed durft? Ik hoorde eens van iemand die door teleurstellingen geen vrienden meer wilde en zei dat alleen Jezus haar vriend was. Welk advies zou u haar geven?
‘Mijn eerste gedachte is: als Jezus jouw beste Vriend is, wil je Zijn vriendschap ook doorgeven aan anderen. Het is je verantwoordelijkheid om anderen jouw vriendschap te geven. Doe dat biddend, dat wil God zegenen; er kan iets uit voortkomen waar jij weer wat aan ontleent.
Het is trouwens niet per se zo dat er balans hoeft te zijn in een vriendschap, kijk maar naar Jezus en Zijn discipelen. Jezus gaf veel meer dan Hij ontving. Tegenwoordig wordt vriendschap soms beleefd als iets vrijblijvends. Als het je onvoldoende oplevert, zet je er een punt achter of laat je het langzaam doodbloeden. Maar weet je zeker dat die ander dat ook wil? Moet je dat niet peilen? Vriendschap brengt verantwoordelijkheid met zich mee.’
Welke vriendschap uit de Bijbel is voor u het meest inspirerende voorbeeld?
‘De vriendschap tussen Jezus en Johannes. Dat heeft te maken met die fysieke intimiteit: Johannes lag aan Jezus’ borst (Joh.13:23,25). Deze band staat voor hoe dicht Jezus bij mij wil komen, dat ik bij wijze van spreken ook aan Zijn borst mag liggen. Jezus deed dat niet bij alle discipelen. Johannes was de discipel die Jezus liefhad, staat er – er was iets speciaals tussen die twee. Hun vriendschap bestond niet zozeer uit activiteiten. Petrus was een doener. Die neiging heb ik ook wel. Er leeft in mij een verlangen om geaccepteerd te worden, door veel dingen te doen. Bij Johannes proef ik dat minder, hij is er gewoon. Bij Jezus kan en mag dat.’
Zijn homo’s en lesbiennes door de bank genomen beter in vriendschappen dan hetero’s, of die nu getrouwd zijn of niet?
‘Wesley Hill (priester in de Episcopal Church, VS, zelf homo die celibatair leeft, red.) beweert van wel. Volgens hem hebben homo’s een aangeboren aanleg voor vriendschap. Of dat zo is, weet ik niet. Ik weet wel dat iemand die homoseksueel is en celibatair leeft, dus niet uit is op seksuele intimiteit, vaak meer gericht is op het ontwikkelen van diepe vriendschappen. Om me heen zie ik dat gelukkig ook gebeuren. Maar dat kan een hetero single net zo goed.’
U stelt dat vriendschappen in de kerk ondergewaardeerd worden. Wat kan de kerk doen om die te bevorderen?
‘Besteed er in de prediking aandacht aan. Dat gebeurt weinig. De Amerikaanse voorgangers Tim Keller en John Piper doen dat wel. In de catechesemethodes van de HGJB is vriendschap een belangrijk onderwerp. Zorg ervoor dat het jeugdwerk vriendschappen faciliteert. Wees niet uitsluitend gericht op de inhoud, maar heb er aandacht voor dat er relaties, vriendschappen ontstaan.
Wat betreft volwassenen: in bijbelkringen wordt er soms te veel gezocht naar de goede antwoorden in plaats van de eerlijke antwoorden. Praten we alleen over wat een bijbelgedeelte betekent, of ook wat het met ons doet?
Lees de volledige tekst van het interview met Herman in De Waarheidsvriend van donderdag 30 juni 2022. Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!