Meedenken en begeleiden
Ouders van een kind met een verstandelijke beperking kennen vele zorgen. Die zorgen verschillen uiteraard per levensfase en zijn ook afhankelijk van de ernst van de beperking. Ook de vraag hoe ze om moeten gaan met de seksuele gevoelens en behoeften van hun kind kan ouders bezighouden.
Voor ouders van een kind met een licht verstandelijke beperking kunnen de zorgen toenemen tijdens de puberteit en de groei naar volwassenheid van hun zoon of dochter. Op een goede manier omgaan met seksualiteit is voor jongeren met een verstandelijke beperking extra moeilijk, omdat ze vaak hun grenzen en die van anderen moeilijk kunnen bewaken en respecteren. Dit komt doordat hun sociaal-emotionele leeftijd zo laag is dat hun geweten onvoldoende is ontwikkeld. Ook mensen met een verstandelijke beperking hebben seksuele gevoelens en behoeften. Veel niet-christelijke instellingen denken dit probleem op te kunnen lossen door een sekswerker in te huren die af en toe de cliënt bezoekt. Los van de principiële bezwaren, lost dit naar mijn mening niets op. Het wakkert de behoefte aan seksueel contact juist aan. Beter is het om het gesprek aan te gaan, begrip te tonen voor de gevoelens en behoeften en te wijzen op het feit dat de Bijbel ons leert dat seksualiteit en huwelijk bij elkaar horen.
Relatievorming
Een ander probleem kan zich voordoen als de jongere aangeeft verkering te willen terwijl ouders dat, gezien de beperking van hun kind, niet zien zitten. Verkering betekent groei naar het huwelijk. De worsteling van ouders is dan of hun kind wel in staat is om een goede huwelijkspartner te zijn. Onze wetgeving bepaalt dat iedereen van achttien jaar of ouder in principe het recht heeft om een huwelijk aan te gaan. In sommige gevallen kan de rechter een huwelijk verbieden. Bijvoorbeeld als iemand niet of onvoldoende begrijpt wat een huwelijk inhoudt en welke consequenties het voor hem of haar heeft. Bij een licht verstandelijke beperking zal de rechter als regel een huwelijk niet verbieden. Voor ouders kan het heel lastig zijn als hun zoon of dochter met een verstandelijke beperking aangeeft verliefd te zijn of een relatie te willen. Hoe gaan we daar als ouders mee om? In elk geval raad ik ouders aan om de wens serieus te nemen en de zaak niet af te doen met de opmerking dat dit voor haar of hem niet is weggelegd. Hoe ouders met de wens van hun zoon of dochter het beste kunnen omgaan, heeft uiteraard te maken met de aard van de beperking en de mogelijkheden die hun kind heeft.
Huwelijkswens
Een belangrijke vraag is waarom wil hij of zij trouwen. Er kunnen tal van redenen zijn. Bijvoorbeeld om erbij te horen. Een broer of zus is getrouwd, daarom wil hij of zij ook trouwen. ‘Ik wil niet altijd bij mijn ouders wonen. Ik wil zelf zaken regelen, zelf beslissingen nemen.’ Meisjes en jonge vrouwen hoor ik nogal eens zeggen dat ze een kinderwens hebben, dus willen trouwen. Neem die redenen serieus. Vaak zijn wensen ook buiten het huwelijk op te lossen. Begeleid zelfstandig wonen geeft het gevoel van een stuk zelfstandigheid. Mee mogen helpen bij de verzorging van de baby van een ander kan ook voldoening geven.
Handvatten geven
Maar wat als zoon of dochter op een dag meedeelt verkering te hebben? Als ouders bent u er steeds van uitgegaan dat uw zoon of dochter een huwelijk niet aankan. Zelf is uw kind er uiteraard van overtuigd dat het allemaal best gaat lukken. Als ouders kun je eigenlijk maar één ding doen: meedenken met het stel! Meedenken en begeleiden.
In eerste instantie natuurlijk meedenken wat betreft hun verkering. Wat verwachten jullie van elkaar? Waar liggen jullie grenzen in verband met jullie relatie? Hoe zien jullie de toekomst? Betekent verkering voor jullie vooral het met elkaar gezellig hebben? Of gaan jullie eraan werken om elkaar goed te leren kennen? Verkeringstijd is vooral daarvoor bedoeld. Elkaar leren kennen om te ontdekken of je echt je leven met de ander wilt delen, niet voor een tijdje maar levenslang.
Als ouders is het belangrijk om daarin te helpen en te sturen. Daarbij is het belangrijk om hun handvatten te geven om de relatie te onderhouden. Een andere taak is om met hen, in alle eerlijkheid en duidelijkheid, te spreken over de grenzen rond intimiteit. Wat zegt Gods Woord over seksualiteit en hoe kunnen jullie op een goede manier omgaan met elkaar zonder de grenzen die de Bijbel ons leert, te overschrijden?
Ondersteuning bieden
Ook na de huwelijksdag is er vaak ondersteuning nodig. Dit kan gaan om praktische hulp. Bijvoorbeeld om het huishouden goed te laten verlopen of hen te begeleiden bij het omgaan met financiën, zodat er geen schulden ontstaan. Vaak vinden mensen met een verstandelijke beperking het lastig om hulp te vragen. Ze zien dat dan als betutteling of schamen zich voor het feit dat ze niet alles zelf kunnen. Meestal werkt het beter als niet de ouders of een broer of zus deze taken op zich nemen, maar als een vrijwilliger of professionele hulp wordt ingeschakeld. Voor hun gevoel is dat anonieme hulp buiten het gezichtsveld van ouders en familie. Belangrijk is dat het echtpaar het gevoel heeft dat er met hen wordt samengewerkt. Wanneer ze zelf moeilijk met geld kunnen omgaan, kan er het beste gewerkt worden met een zogenoemde leefgeldrekening. Op die rekening wordt bijvoorbeeld elke week een bedrag gestort voor eten en drinken. Over grotere uitgaven wordt overlegd met de budgetbeheerder, die ook zorgt dat de vaste lasten op tijd worden voldaan.
Ouders of een broer of zus kunnen vaak ondersteunend werken als het gaat om relationele zaken. Mensen met een beperking kunnen heel sociaal zijn, maar ze zijn soms ook sociaal onhandig. Dit kan spanningen geven binnen hun relatie, maar het kan ook conflicten geven met buren of andere mensen in hun omgeving. Hun leren omgaan met eigen grenzen en met de grenzen van anderen is een proces waarbij familie een belangrijke steun kan bieden.
Gezinsvorming
Niet iedereen kan een groot gezin aan. Zeker voor mensen met een beperking is dat vaak moeilijk. Ik zie regelmatig ouders die zich grote zorgen maken over het feit dat er opnieuw sprake is van een zwangerschap bij een getrouwde dochter of schoondochter met een beperking. Ouders en anderen kunnen hierin zeker begeleiding en voorlichting proberen te geven.
Pastorale hulp
Pastorale begeleiding kan een enorme steun betekenen voor ouders, ook als het gaat om vragen en zorgen rond seksualiteit en relatievorming van hun kind met een beperking. Wellicht zijn er ook mogelijkheden om bepaalde zaken op catechisatie of andere bijeenkomsten voor mensen met een beperking te behandelen. Daarnaast kan een luisterend oor voor ouders van grote waarde zijn.
Laat het duidelijk zijn: een huwelijk tegenhouden door ouders is meestal niet mogelijk. Dit geeft vaak grote zorgen bij de ouders. Die voelen zich verantwoordelijk voor hun kind en tegelijkertijd staan ze voor hun gevoel machteloos. Belangrijk is dat ze hun zorgen kunnen delen, bijvoorbeeld met oudere kinderen, een predikant, goede vrienden of professionele hulpverleners. Laten ouders in elk geval proberen een goede relatie te hebben en te houden met hun kind en met degene met wie hij of zij wil gaan trouwen. Alleen als er een goede relatie is, kan hulp en ondersteuning door hen worden gegeven.