blog

Migranten als mensen

Er was niet één wat groter thema dat vorige week de vergadering van de protestantse synode bepaalde. De agenda toonde vooral waar de kerk in uitvoerende zin mee bezig is:

catechese, nieuwe vormen van kerk-zijn, de overgang naar elf classes, diverse benoemingen. 

Om bij het laatste te beginnen, de meest opvallende benoeming was die van Jurjen de Groot tot directeur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. Na GZB-jaren in Kenia en IZB-directiejaren in Amersfoort gaat hij per 1 juni als opvolger van Haaije Feenstra leidinggeven aan het uitvoerende werk van de synode. Hij woont met zijn gezin in Amersfoort, is meelevend lid van de wijkgemeente Nieuwe Kerk in Amersfoort.

In zijn dankwoord aan de synode vertelde De Groot dat in Kenia zijn liefde voor de kerk verdiept is, toen hij zag hoe de kerk er midden in de samenleving aanwezig was. ‘Het gaat om een authentieke en relevante vertolking van het Evangelie.’ Een beleidsmatig visitekaartje gaf hij ook af: ‘Alles wat de kerk bovenplaatselijk voorstelt, moet gericht zijn op de plaatselijke gemeente.’ Tevens liet hij noteren dat ‘de dienstenorganisatie aan de synode dienstbaar moet zijn, waarbij vertrouwen het sleutelwoord is.’ 

Ethische bezinning

Jaarlijks bezint de synode zich op een relevant thema uit de samenleving, dat daarna via een publicatie breder in de gemeenten aandacht dient te krijgen. Terwijl vorig jaar dr. Beatrice de Graaf met haar toespraak over de heilige strijd enorm veel aandacht genereerde en in 2014 de notitie over ‘wij en ons lichaam’ na een emotionele bespreking herschreven moest worden, was het gesprek over migratie (de verplaatsing van groepen mensen van de ene naar de andere plaats) rustig en opbouwend. Dit gesprek werd ingeleid door dr. Dorottya Nagy, hoogleraar missiologie aan de PThU, een in Roemenië geboren Hongaarse.

‘Ik sta hier niet om dé juiste diagnose over migratie te stellen, maar om het gesprek erover gaande te houden,’ zei ze. Prof. Nagy benadrukte dat de meeste woorden over migratie gesproken worden zonder de context erbij te betrekken, waardoor uitspraken over migratie zelden een universele waarde hebben. ‘Het maakt uit of je in een dorpje in Friesland iets over migratie zegt, in een woonwijk in de Randstad, in een villabuurt in Amstelveen. De kerk is er ter wille van een vreedzame samenleving. Ze moet migratie daarom niet als probleem managen.’ 

Mens als nummer

Prof. Nagy laakte het opdelen van de mensheid in migranten en niet-migranten. ‘Dan komt er een machtsrelatie bij. Christenen belijden echter dat God God is en dat mensen mensen zijn, verbonden in en door de schepping. Als we de samenleving als maakbaar zien, dan spelen we God en maken we onze medemens tot bron van welvaart, tot een nummer, een dossier. We moeten naar vluchtelingen als mens kijken, met wie we samen in vrede willen leven.’

De Hongaarse hoogleraar noemde rechtvaardigheid en gastvrijheid de sleutelwoorden in het theologiseren over migratie. ‘Dat stelt de kerk vragen: hoe we kerk-zijn met en voor de ander.’ Ze pleitte ervoor dat de Protestantse Kerk nog actiever op zoek gaat naar ontmoetingen met de ander, ook de andersgelovigen. Voor prof. Nagy gaat het daarom niet om de vraag naar integratie, maar om een samenleven onder de belijdenis dat God God is, dat wij mensen zijn, ‘een belijdenis die betekenis krijgt in de ingewikkeldheid van menselijke relaties’.

Scriba dr. R. de Reuver zei in een reactie dat ‘Jezus geboren werd terwijl Zijn ouders als migrant onderweg waren en Hij later geen steen had om het hoofd op neer te leggen. Hem navolgen betekent daarom ook vervreemding. Mijn pleidooi is om vanuit dit geloofsframe migratie te zien.’ Prof. Nagy gaf echter aan dat bijbels spreken over migratie niet te vergelijken is met het leven van Jezus, net zoals de unieke roeping van Abraham niet te vergelijken is met Gods spreken tot de gemeente vandaag. 

Betrokkenheid

Met het oog op de betrokkenheid in kerkenraden en gemeenten noemen we hier wat verder aandacht in de synode kreeg. 

Classes

Nu per 1 mei het aantal classes van 74 naar elf gaat, markeerde de synode dit door dr. C. van den Broeke, docent Kerkrecht in Kampen, te vragen het boekje Geloven in de classis te schrijven, een uitgave die gegeven wordt aan alle vertrekkende en nieuwe leden van classicale vergaderingen. ‘In de nieuwe structuur komt de ontmoeting, het elkaar zien als gemeente, misschien wel meer tot zijn recht,’ zei dr. R. de Reuver. ‘Je moet toch hoop houden,’ hoorde ik een synodelid als commentaar hierop zeggen. 

Israël

De synode stond stil bij het zeventigjarig bestaan van Israël als staat. ‘Voor Joden overal ter wereld is de staat Israël nu de veilige plek waar zij altijd op terug kunnen vallen, wat er ook gebeurt.’ Met elkaar werd Psalm 122 gezongen, een mooi moment, aansluitend op een gebed voor Israël en het Palestijnse volk.

Catechese

Het thema ‘Geloofsoverdracht en catechese’ wordt elke vier jaar in de synode besproken. In deze vergadering deed dr. Sake Stoppels verslag van een enquête onder de synodeleden, waaruit bleek dat ouders, de dominee én de leerkracht op de basisschool in volgorde de drie belangrijkste waren voor de geloofsoverdracht. De meest vormende auteurs voor de synodeleden waren Nico ter Linden, Dietrich Bonhoeffer en Harry Kuitert.

Medewerker Eline van Vreeswijk vertelde hoe de HGJB jongeren de Bijbel wil laten lezen, hen zelf de betekenis voor hun leven wil laten ontdekken. ‘Dat betekent investeren in bijbelleesmethoden. Tegelijk mogen de jongeren in een houding van respect – ook als het schuurt – leren van de traditie en van het wereldwijde christendom.’ 

Visitatie

De synode nam afscheid van ds. W.G. Sonnenberg, die tien jaar leiding gaf aan het Generale college voor de visitatie. Ds. K.A. Bakker uit Doetinchem werd als zijn opvolger benoemd, ‘een wijze man’, aldus ds. Sonnenberg.

PThU krijgt leerstoel van Defensie

Bijna twee jaar geleden besloot de Dienst Protestantse Geestelijke Vorming (PGV) van het ministerie van defensie tot samenwerking met de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Het doel was te komen tot onderwijs en onderzoek ten behoeve van het krijgsmachtpastoraat. Uitvloeisel van deze overeenkomst is nu het besluit tot de vestiging van een bijzondere leerstoel vanwege de Dienst PGV bij de vestiging Groningen van de PThU. De synode stemde er vorige week mee in. De omvang van de leerstoel bedraagt één dag per week.

Aandacht zal onder andere gegeven worden aan de morele en existentiële vragen die werk in de krijgsmacht oproepen kan, evenals aan de levensbeschouwelijke identiteit en diversiteit van militairen, veteranen en hun thuisfront.

Prof. M.M. Jansen (rector van de PThU) zei dat de PThU verheuigd is vanwege dit verzoek. ‘Wij hebben er geen geld voor. Weliswaar is dr. T.T.J. Pleizier al docent Pastoraat, maar de nieuwe bijzonder hoogleraar kan verdiepend onderzoek doen en promovendi begeleiden.’ Oud. E.R. Fledderus (Woerden) vroeg de rector hoe wildgroei in bijzondere leerstoelen voorkomen kan worden, waarop deze antwoordde: ‘Laten we vandaag goed gebruikmaken van wat er aan gelden nog is.’ 

Raad van toezicht

Oud-minister Piet Hein Donner is door de synode benoemd tot voorzitter van de raad van toezicht ven de PThU. Hij volgt per 1 mei drs. J.W. Meinsma op, die na de benoeming van oud-minister Marja van Bijsterveldt tot burgemeester van Delft enige tijd de rvt voorzat. Donner was voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en driemaal minister: van Justitie, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Binnenkort neemt hij afscheid als vicepresident van de Raad van State, een ambt dat hij sinds 2012 vervult.

P.J. Vergunst