blog

Misbruik in de kerk

Het voelt alsof je het tegelijkertijd over water en vuur hebt als seksueel misbruik en de kerk in dezelfde adem genoemd worden. Waar immers gewandeld wordt op de wegen van Gods wet, bestaat geen misbruik. De praktijk toont anders...

…de Bijbel als eerlijk boek ook.

Zijn we zo gewend aan al die kleine berichten dat de gestage stroom niet meer opvalt en raakt? Het zou kunnen, al is het niet goed. Achter elk nieuwsfeit over seksueel misbruik in de samenleving of de kerk zit een slachtoffer, een concrete vrouw of man, beschadigd in emotionele of psychische zin, gekwetst of verraden, in veel situaties tot levenslang veroordeeld… Spreken over misbruik is niet nadenken over een thema, maar betekent aandacht voor ménsen bij wie over grenzen gegaan is, mensen die gehoord en geloofd moeten worden. 

Dansschool, Google, Malawi

In ruim een week in het laatst van september tuimelden de berichten over elkaar heen. ‘De eigenaar van een dansschool in Groningen gebruikte jarenlang minderjarige meisjes.’ Elf aangiftes zijn gedaan. Ik denk bij deze zin na over de woorden ‘jarenlang’ en ‘minderjarig’. Een dag eerder had ik nog gelezen over de schikking van 310 miljoen die Google getroffen had, omdat het seksueel wangedrag van de bedenker van Android verzwegen was. Ook andere leidinggevenden binnen het bedrijf tegen wie vergelijkbare klachten geuit waren, kregen bij hun vertrek miljoenenbonussen mee. Inmiddels is het Google-medewerkers verboden een relatie met een ondergeschikte aan te gaan. Macht en liefde gaan in dezen immers niet samen.

In dezelfde week berichtte het Reformatorisch Dagblad een en andermaal uitvoerig over het wangedrag van de financieel directeur van de stichting Timotheos, die in Malawi onderwijs geeft en hulp biedt aan (wees)kinderen. Deze man, die een lange staat van dienst ten aanzien van diaconale arbeid in Zuid-Afrika heeft, is nu aangehouden op verdenking van ontucht met meerdere minderjarige meisjes. In april had hij al een week vastgezeten op verdenking van seksueel misbruik van Malawische mannen. 

Hervormd en rooms

Dichterbij nog kwamen de twee berichten over hervormde predikanten die zich schuldig gemaakt hadden aan ‘veronachtzaming en misbruik van het ambt’, een sobere verwoording van de verdrietige realiteit van grensoverschrijdend gedrag in de pastorale relatie met een vrouwelijk gemeentelid. Hier een dominee in de kracht van zijn leven, daar een emeritus predikant tegen wie vanwege zijn leeftijd na de schorsing geen vervolgstappen genomen zullen worden.

Het maakt dat er geen reden is met de vinger te wijzen naar rooms-katholieke geestelijken in ons land, al maakt de mate van het misbruik daar je extra stil. Uit het rapport dat oud-minister Deetman negen jaar geleden deed verschijnen, bleek immers dat tussen 1945 en 1985 in ons land duizenden kinderen ernstig seksueel misbruikt zijn. De commissie-Deetman ontving 1795 meldingen. Deetman sprak van een beladen onderzoek, omdat het misbruik littekens, maar ook gevoelige wonden en zelfs open zenuwen achtergelaten heeft. Uit de Rooms-Katholieke Kerk dan ook een bericht van eind september: de Duitse bisschoppen besloten dat minderjarige slachtoffers van seksueel misbruik een schadevergoeding van maximaal € 50.000 kunnen krijgen. De kerk betaalt ook de kosten van therapie.

Op dezelfde dag: meer dan vijftig vrouwen in Oost-Congo beschuldigen medewerkers van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO van seksuele uitbuiting, seks in ruil voor werk. De volgende dag: een onderzoek naar het gedrag van de recent overleden theoloog Ravi Zacharias naar vermeende aanranding van drie vrouwen. Wat ís dit alles? 

Heilig en veilig

Een beperkt aantal bladen komt bij mij langs – en als bovenstaande de oogst is van wat er in een goede week voorbijkomt, kan de samenleving, kan de kerk niet wegkijken. Laat ik me tot de kerk beperken, immers de plaats waar we geroepen zijn heilig voor de Heere te leven, waar de gemeente een veilige plek in een ruwe wereld wil zijn. Is de kerk niet geroepen zich te verootmoedigen, schuldbelijdenis te doen, als de overtreding van Gods wet in haar midden gevonden wordt? De Heere Jezus – ja, de goede Herder, de Heelmeester – was scherp, toornend en radicaal als er struikelblokken op de levensweg van kinderen gelegd werden, verhinderingen om tot Hem te komen. ‘En wie een van deze kleinen, die in Mij geloven, doet struikelen, het zou beter voor hem zijn dat er een molensteen om zijn hals werd gedaan en hij in de zee geworpen werd.’ (Mark.9:42) 

Preventie via meldpunt

Het was in dezelfde septemberweek dat veiligekerk.nl gelanceerd werd, een onlineplatform dat focust op preventie inzake seksueel misbruik en ook huiselijk geweld. Hiermee is aandacht voor het voorkómen van misbruik onderscheiden van meldpunten voor slachtoffers van misbruik. Ondertussen is het veelzeggend dat de kerken in Nederland vele meldpunten tellen: de Stichting Evangelisch Meldpunt (SEM), de stichting Seksueel Meldpunt in pastorale relaties (SMPR) en diverse andere. 

*** 

Meer dan de oudere generatie wellicht beseft, groeit de jongere op in een verseksualiseerde wereld. Om zicht te krijgen op hoe zwaar het leven kan zijn als je kind autisme heeft, zag ik (ja, ook eind september) twee afleveringen van de serie Het A-Woord van de EO (!), een dramaserie die blijkbaar alleen kijkers trekt als jongeren en ouderen elk kwartier onstuimig gaan zoenen of de meeste kleren van het lijf van de ander trekken. Seksualiteit als consumptieartikel, dat is de boodschap die op vele wijzen gecommuniceerd wordt, gericht op jezelf. 

Humaniteit

In onze tijd is het meer dan ooit de vraag of de christelijke gemeente in haar catechese en vormingswerk duidelijk kan maken dat seksualiteit te maken heeft met humaniteit, een humaniteit die zichtbaar en voelbaar worden moet in het christelijke leven. Seksualiteit aan het huwelijk verbinden, kom daar in 2020 maar eens om… En toch, onze Schepper doet dit wel en acht dit zo essentieel voor ons welzijn dat Hij overspel voor een zware zonde houdt en het verbod erop in de Tien Woorden een plaats kreeg.

Die humaniteit heeft met verbond te maken, een notie waarover de Bijbel spreekt in de relatie tussen God en mens en tussen mensen onderling. Binnen een verbond komt het leven tot zijn recht zoals de Heere het bedoelde. Seksualiteit beleven we daarom binnen de relatie van het huwelijksverbond, gedragen door trouw. Dat is een humaan, een (mede)menselijk kader. Zo worden we bewaard voor en gezegend in het goede leven, wat haaks staat op de banaliteit van seksualiteit in veel reclame of televisieprogramma’s. 

Bederf van het beste

In zijn boekje over de Tien Geboden doorziet ds. H.G. Abma de tijd, als hij opmerkt dat ‘de ontstellende zondeval juist het huwelijk in de allerergste gevarenzone geworpen heeft’. Waar de vrouw geschapen is tot verrukking en verrassing van de man, is het ‘bijzonder bedroevend dat nu precies de relatie tussen man en vrouw het kanaal is waarlangs verleiding en zonde binnendringen in de diepste kern van wat God werkte’. Ds. Abma reikt in dit verband dit aan: ‘De man-vrouwverhouding is meer dan ooit in deze tegenwoordige tijd onderhanden. Het einde aller dingen zal zich bezighouden met het begin aller dingen.’ Wie het vatten kan, die vatte dit.

Juist omdat seksualiteit alom aanwezig is in de maatschappij die wij vormen, zal de christelijke gemeente zich hoeden voor het bederf van het beste, als trouw verandert in ontrouw, als gevende liefde ingewisseld wordt bevrediging van zondige verlangens. Dat ‘beste’ blijft staan, omdat seksualiteit bij ons mens-zijn hoort. In de strijd tussen de werken van het vlees en de vrucht van de Geest waarin ook een gedoopte christen blijft staan, leert de christelijke gemeente seksualiteit in denken en handelen de rechtmatige plaats te geven.

Keuzen

Op oprechtheid komt het aan, schrijft Salomo in Spreuken 16: ‘De gebaande weg van oprechten is zich af te keren van het kwade; wie zijn weg in acht neemt, bewaart zijn ziel.’ Laten we daarbij (zeker als man met man) het belang van goede vrienden niet onderschatten, vrienden gedefinieerd als mensen bij wie je kwetsbaar durft te zijn.

Wie een ander seksueel misbruikt, maakt daarin een keuze. Niemand kan immers wegkomen met de gedachte dat iets je overkomen is. Het is de keuze die in je hart gemaakt wordt, het is helaas de keuze voor het destructieve, voor wat de ander te gronde richt en uiteindelijk ook jouzelf. 

Ontrouw-getrouw

Waar in het christenleven liefde en wet bijeen horen, kan er nog een verschil tussen samenleving en kerk zijn, namelijk dat bij de gemeente van Christus het genadeloze niet past. Van genade leeft de gemeente, zij het dat dit nooit goedkope genade is. ‘U bent duur gekocht. Verheerlijk daarom God in uw lichaam en in uw geest, die van God zijn.’ (1 Kor.6:20)

‘Als wij ontrouw zijn, blijft Hij getrouw,’ dat is het Evangelie bij de brokstukken van je leven. Ook voor daders die belijden, voor priesters en predikanten, voor allen die met Psalm 51 David nazeggen: ‘Delg mijn overtreding uit overeenkomstig Uw grote barmhartigheid.’

Mijn schuld is zwaar, ik heb Uw wet geschonden;

zie mijn berouw, hoor, hoe een boetling pleit,

en reinig mij van al mijn vuile zonden.

Dan kun je verder, want

Gij geeft ons vrede, vergeving van zonden,

en Uw nabijheid, die sterkt en die leidt:

kracht voor vandaag,

blijde hoop voor de toekomst.

P.J. Vergunst