Missionair in Slowakije
Niet alleen in Nederland, ook in Slowakije is sprake van een krimpende kerk. Dit stelt kerken in beide landen voor belangrijke missionaire vragen. Tijdens een conferentie in het Slowaakse Košice werden die vorige maand gezamenlijk doordacht.
Van 20 tot 25 april belegden de GZB, HOE en de Reformed Christian Church in Slovakia (RCCS) een conferentie met als thema ‘Follow Me’ (n.a.v. Joh.1:43). Van Nederlandse zijde namen acht predikanten of gemeenteopbouwwerkers deel. We dachten na over het missionaire vraagstuk vanuit de Nederlandse en Slowaakse context. In beide contexten is sprake van een krimpende kerk. Bij een eerdere volkstelling (2011) bleek dat 98.000 mensen zich tot de Slowaakse Gereformeerde Kerk rekenden. Bij een recente volkstelling (2021) bleek dit aantal gedaald tot ongeveer 85.000.
De RCCS
Het zuidelijke deel van Slowakije behoorde tot 1920 bij Hongarije. In dat jaar verloor Hongarije door het verdrag van Trianon veel grondgebied. Een groot deel van de Hongaarssprekende bevolking maakte tot 1920 deel uit van de Hervormde Kerk van Hongarije. De Hongaarstaligen in Slowakije vormden later de RCCS. Tot dit kerkgenootschap behoren ook een aantal Slowaakstalige gemeenten in het oosten van het land. Deze gemeenten voelen zich vaak wat achtergesteld. Tegelijk geeft de landelijke kerk momenteel aanzetten om tot een betere integratie tussen de verschillende gemeenten te komen. Aan het hoofd van de RCCS staat bisschop Géresi Róbert. Er zijn ongeveer 220 gemeenten.
Uitdagingen
De RCCS heeft met een aantal opvallende uitdagingen te maken. Zo zijn er veel kleinere, kwetsbare gemeenten. Het aantal oudere gemeenteleden is relatief groot. Door migratie en urbanisatie zijn veel gemeenteleden weggetrokken in de hoop elders een beter bestaan op te bouwen. Dit zorgt in veel gemeenten voor leegloop. Daarnaast dreigt een predikantentekort. Predikanten in de RCCS worden, naast het leiden van diensten, ook volop ingezet bij andere taken die linken aan het gemeentewerk, zoals kosterstaken. Het traktement van een predikant bedraagt slechts 600 euro. Het aantal studenten aan de theologische faculteit in Komárom is opvallend laag. Studenten zien weinig perspectief om predikant te worden. Toch zijn er (jonge!) predikanten die zich geroepen weten en zich inzetten voor de kerk. Het is mooi te zien dat er na de Wende in 1989 enkele nieuwe gemeenten zijn ontstaan.
De RCCS is een relatief klein kerkgenootschap met weinig financiële middelen. Ook is er weinig kader aanwezig in de gemeenten. Toch werkt men met veel enthousiasme. De Geest van God zet mensen in vuur en vlam voor Jezus. De RCCS was lange tijd meer naar binnen gericht, maar er is sprake van een beginnend missionair en diaconaal bewustzijn.
De bisschop stelde in zijn openingswoord van de conferentie dat God geen grenzen kent en dat het ónze opdracht is het Evangelie door te geven. ‘Investeren in de eigen gemeente gaat vooraf aan de roeping naar buiten…’ Dat wil zeggen dat er aandacht nodig is voor de eigen gemeenten, maar dat de blik ook buiten de gemeenten gericht moet zijn. Het Evangelie moet wel doorleefd zijn om gecommuniceerd te kunnen worden. De vraag is hoe je vormgeeft aan deze communicatie. Daarmee was de toon voor de conferentie gezet.
Initiatieven
Tijdens de conferentie liet de RCCS zien welke initiatieven ze op missionair gebied ontplooit. De kerk heeft bijvoorbeeld een programma om organisten op te leiden en toe te rusten, zodat de begeleiding van de gemeentezang zo goed mogelijk gewaarborgd wordt. Er worden incidenteel andere muziekinstrumenten gebruikt. Ook is er een jeugdkoor vanuit verschillende gemeenten. Deze jongeren leren nieuwe liederen aan en werken mee aan zondagse erediensten. Het helpt om de jongeren op die manier de liefde voor het zingen en de kerkmuziek mee te geven. Opvallend is hierbij dat de RCCS inzet op kwaliteit van muziek in de liturgie.
Verder investeert Firesz (de jeugdbond) in het jeugdwerk om zowel plaatselijk als landelijk door het jeugdwerk jongeren naar Christus te leiden. Wie Hem vindt, zal ook Zijn gemeenschap vinden. Er vinden onder andere trainingen voor jeugdleiders plaats. Toen tijdens de coronapandemie mensen niet naar de kerk konden komen, heeft Firesz, daarbij financieel ondersteund door GZB en HOE, audiovisuele apparatuur aangeschaft om kinderen met het Evangelie te bereiken. De uitzendingen werden zeer gewaardeerd. Veel kinderen en hun ouders, ook van niet-kerkelijke afkomst, werden op deze wijze met het Evangelie bereikt. Firesz heeft dit programma inmiddels weer beëindigd, omdat zij niet wil dat kinderen bij de kerk weggehouden worden, nu na de coronapandemie de kerken weer open zijn. Wel gebruikt men de aangeschafte apparatuur om christelijke programma’s uit Hongarije van ondertiteling te voorzien om in Slowakije een breder publiek via de sociale media te bereiken.
Roma Missie
Een derde initiatief is de Roma Missie. De Roma worden vaak als tweederangsburgers gezien. Langzaamaan komt hier binnen de RCCS verandering in. Er is meer oog voor deze bevolkingsgroep. In het Hongaarstalige gedeelte van Slowakije neemt het aantal Roma toe. Bij de volkstelling in 2011 waren er ongeveer 110.000 Roma, bij de recente volkstelling in 2021 ging het om 156.000 mensen. Roma hebben veel te maken met stigmatisering, armoede en uitsluiting. Er is veel laaggeletterdheid en de problemen worden van generatie op generatie doorgegeven. RCCS, HOE en GZB werken samen om de openheid verder te bevorderen. Dit kan via de landelijke kerk, maar ook via lokale gemeenten. Te denken valt aan diaconale projecten en aan inhoudelijke bezinning, waar ook de gehouden conferentie in past.
Oekraïense vluchtelingen
In goed overleg met andere kerkgenootschappen is de RCCS actief betrokken bij de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne, het vierde initiatief. Voortdurend zijn vrijwilligers uit de kerken aanwezig bij de grens en vormt onder andere de RCCS het eerste contactpunt voor de vluchtelingen. Ze delen water, sandwiches, een reiszak met benodigdheden voor het vervolg van de reis, een knuffeltje en wat snoep voor kinderen uit en vooral delen ze hier liefdevolle zorg en aandacht. Ook begeleiden zij vluchtelingen naar een registratiepunt. De kerk ziet dit als haar roeping. Tegelijk vraagt dit veel van de kerken. Er zijn heel veel vrijwilligers nodig, vermoedelijk voor langere tijd. Daarnaast is er ook een financiële uitdaging. Mooi is om te zien hoe de kleine kerken van het weinige dat ze bezitten, uitdelen aan diegenen die het zo hard nodig hebben.
Kleine getallen
Tijdens de conferentie gaf Gerrit van Dijk, zendingswerker namens de GZB in Noordoost-Duitsland, een inkijkje in zijn werk in de nagenoeg geheel onkerkelijke stad Rostock. Gerrit heeft daar, met zijn gezin, inmiddels een plaats verworven in de gemeenschap en het aantal mensen dat interesse toont voor het christelijk geloof neemt toe. Dat uit zich onder meer in de belangstelling die er was voor de dienst op Pasen.
Ds. W.L. Dekker (Kampen) merkte in zijn lezing op dat we ons in het missionaire werk niet moeten laten ontmoedigen door kleine getallen van gelovigen. Het eerste wat ons te doen staat, is de lof en dienst aan God. Het missionaire werk heeft urgentie. De kracht van de missie is gelegen in de opstanding van Jezus Christus uit de dood. Gewezen werd op Handelingen 28:31: ‘Hij predikte het Koninkrijk van God en gaf onderwijs over de Heere Jezus Christus, met alle vrijmoedigheid, ongehinderd.’ Dankzij de kracht van de opgestane Heere Jezus is er geen hindernis die het Koninkrijk van God in de weg kan staan. Het is bemoedigend dat we er in Slowakije iets van hebben mogen zien.
Tijdens de conferentie hebben zowel de Slowaakse als de Nederlandse deelnemers elkaar meer leren kennen en elkaar gestimuleerd om over missionaire vraagstukken na te denken en deze tevens te vertalen naar de eigen context. Van alle zijden is kenbaar gemaakt dat men hoopt dat het niet bij deze conferentie zal blijven.