Muziek
2021 was het Sweelinck-herdenkingsjaar. Op 16 oktober was het namelijk precies vierhonderd jaar geleden dat onze grootste organist/ componist Jan Pieterszoon Sweelinck (1561 of 1562-1621), naar men aanneemt, vrij plotseling kwam te overlijden. Dat leidt men af uit het feit dat hij een maand voor zijn overlijden nog in Enkhuizen was om daar het vernieuwde orgel in de Zuider of Sint Pancraskerk te keuren. Als Sweelinck toen al ziek was geweest, had hij de voor die tijd toch wel ondernemende reis niet meer ondernomen. Sweelinck was ongetwijfeld de voornaamste componist die de Noordelijke Nederlanden ooit heeft gekend. Zijn roem als speler en componist van orgel en klavecimbelmuziek was legendarisch en als docent en componist stond hij aan de bakermat van de Noord- Duitse orgeltraditie en orgelcultuur, die daarna een grote vlucht zou nemen en uiteindelijk leidde tot de werken van Johann Sebastian Bach (1685-1750).
Het is dan ook vanzelfsprekend dat er ter gelegenheid van Sweelincks vierhonderdste sterfdatum diverse uitgaven zouden verschijnen. Een daarvan is het boek Jan Pieterszoon Sweelinck, de Orpheus van Amsterdam van dr. Pieter Dirksen. Deze musicus en auteur is destijds cum laude gepromoveerd op een proefschrift over de klaviermuziek van Sweelinck en heeft daarna diverse boeken en artikelen geschreven over de barokke muziek van Sweelinck tot Bach. Deze bekwame organist/klavecinist heeft nu een nieuwe studie samengesteld, waarin alles wat we weten over Sweelincks leven wordt vermeld. Dat is niet bijzonder veel. Verhalen en anekdotes zoals we bijvoorbeeld kennen van Bach, Beethoven en Reger, om er maar een paar te noemen, kennen we van Sweelinck niet. De enige keer dat we in de huiskamer van Sweelinck aan de Koestraat in Amsterdam ‘te gast’ zijn, is in het verhaal van zijn vriend ds. Baudartius, die op een avond in de maand mei met enige goede vrienden ten huize van Sweelinck is. In het verslag dat hij hiervan doet, zet Sweelinck zich aan het klavecimbel en improviseert uitgebreid op een destijds bekend Mei-liedje.
Toch heeft Pieter Dirksen vele wetenswaardigheden van Sweelinck weten op te duiken en dat samengevoegd tot een prettig leesbaar en uitgebreid boek van 250 bladzijden, dat fraai is uitgegeven in eigen beheer. Het boek, dat verlucht is met diverse bijbehorende foto’s, laat zich eigenlijk als een roman lezen.
Zo is Dirksen van mening dat het bekende schilderij van Sweelinck, dat altijd was toegeschreven aan zijn broer Gerrit Sweelinck, waarschijnlijk een vroege Frans Hals is. Bovendien denkt hij dat Sweelinck niet geboren is in 1562 maar in 1561. Allemaal interessante wetenswaardigheden, maar de nadruk in dit boek ligt toch op de beschrijving van het rijke oeuvre van Sweelinck, met als monument van de eerste orde zijn 150 psalmbewerkingen voor vier tot achtstemmig koor. Sweelinck wordt met dit boek opnieuw in het middelpunt van de muzikale belangstelling gezet. De publicatie is een waar eerbetoon aan een grootmeester van de (kerk-)muziek uit de Gouden Eeuw van ons land. Pieter Dirksen verdient een compliment voor zijn boeiende uitgave, die ik graag aanbeveel. Het boek kost € 29,00 (excl. portokosten) en is te bestellen via: info@pieterdirksen.nl.