blog

Christen mag gerechtigheid en liefde najagen

Ontevreden over je leven

Welk beeld blijft ons bij van Nederland op weg naar de verkiezingen? Voor mij was dat vooral het egoïsme en de ontevredenheid bij zovelen op straat. ‘Ik stem op die man, want hij zorgt ten minste voor het behoud van mijn kinderopvang.' Dan ga je bedenken wat de Bijbel over tevredenheid zegt.

Als ik me in de plaatselijke winkelstraat ophoud, ga ik het liefst voor enige tijd op een bankje zitten: kijken naar de voorbijgangers en ontdekken wat er op hun gezicht te lezen valt. De uitkomst valt meestal niet mee. Naast smakeloos geklede mensen geven vooral ontevreden uitdrukkingen de toon aan. Je kunt niet anders dan denken: ‘Heeft u het momenteel echt zwaar in het leven of kunt u gewoon niet genieten van zoveel kleine zegeningen die ons blij zouden moeten maken?’

Ontevreden mensen zullen er altijd wel geweest zijn, evenals dankbare en gezellige mensen. Maar het wordt anders als ontevredenheid een cultuur gaat stempelen. Het feit dat steeds meer landgenoten besluiten te emigreren – vorige maand werd bekend dat het aantal gegroeid is tot 52.000 per jaar, gemiddeld 344 per dag -, is een veelzeggend signaal.

Ouderenpartij

Op de een of andere manier lijkt welvaart een recht in Nederland, dat de overheid moet garanderen. Juist als het economische leven aan die welvaart knabbelt, is er alle ruimte voor onlustgevoelens. De populistische politicus Geert Wilders kon er als geen ander op inspelen.

Die onheuse reactie op het feit dat bezuinigingen in ons land nodig zijn, zien we ook bij onze ouderen. Zij hebben nota bene weet van andere tijden, van schaarste in de naoorlogse jaren. De gedachte dat deze generatie met hard werken Nederland opgebouwd heeft en daarom recht heeft op een goed pensioen, is niet reëel. Natuurlijk, een samenleving dient zorg te hebben voor haar ouderen. Zeker wie zich door de Bijbel laat leiden, zal hier ook werk van maken. Daar hebben we echter de ouderenpartij 50Plus niet bij nodig. Nu is een partij voor de dieren pas echt absurd, maar dat neemt niet weg dat we vanuit een visie op het geheel van de samenleving nooit vooral moeten gaan voor de belangen van alleen ouderen.

Er is niets mis mee als bij bezuinigingen ook gekeken wordt naar het leven van ouderen. Er is wel heel veel mis als in het debat over de inrichting van de gezondheidszorg de waarde van een ouder mensenleven in geld uitgedrukt gaat worden. Wat zou het ook ouderen helpen als ze weten van tevredenheid.

Media

We moeten ons ervan bewust zijn dat ontevredenheid gevoed wordt door de media. Wie avond aan avond niet verder komt dan zogenaamd onschuldige tv-programma’s te volgen, zal in zijn denken versimpelen, zal vervlakken in het bewust en positief in het leven staan. De mate waarin dit gevaar christenen bedreigt, moeten we niet onderschatten.

De schijnwereld die op deze wijze naar ons toekomt, suggereert dat het leven maakbaar is. En de meeste reclame appèlleert aan onze zondige begeerte naar meer. Bij de tv en via allerlei filmpjes op internet komen we niet bij de bron van een tevreden leven.

Christelijke opvoeding

Veel ouderen hebben het begrip tevredenheid concreet in hun opvoeding geleerd. Meer dan in de huidige tijd werd er enige decennia geleden aandacht aan gegeven. Aan de maaltijd was er in diverse (grotere?) gezinnen zelfs sprake van één boterham met tevredenheid, omdat ook beleg niet vanzelfsprekend is.

In een christelijke opvoeding zal het leren van tevredenheid een reële plaats moeten houden, omdat de Bijbel er grote nadruk op legt. Dat tekent ons als eerste dat het van alle tijden is om je blijkbaar niet neer te leggen bij het huis dat je bewoont, de baan die je hebt en het inkomen dat daarbij hoort. Het Woord van God keert zich voortdurend tegen degenen van wie de verlangens beperkt zijn tot dit aardse leven. Een grote relativering van ons bezit komen we bijvoorbeeld tegen in het bijbelboek Prediker. De schrijver, koning van Jeruzalem, geeft zijn aandacht aan al zijn werken, aan alles wat zijn handen gemaakt hebben, aan alles waarvoor hij gezwoegd heeft – en komt dan tot de conclusie dat het najagen van wind was. Slechts de mens die voor Gods aangezicht leeft, heeft weet van wijsheid, kennis en blijdschap.

Godsvrucht

God wil ons ook ten aanzien van de wijze waarop we in het leven staan, bij de kern brengen. De jacht naar meer bezit – wortel van elk kwaad! – maakt dat sommigen van het geloof afgedwaald zijn en zich, volgens 1 Timotheüs 6, ‘met veel smarten doorstoken hebben’. Met klem spreekt Paulus tegen deze achtergrond tot ‘u, o mens die God toebehoort’, om te jagen naar gerechtigheid en godsvrucht. Het staan in de strijd van het geloof is dus nauw verbonden met onze tevredenheid over wat we in dit leven ontvangen.

Godsvrucht is een bron van grote winst, die met tevredenheid vergezeld gaat.

Menselijk patroon

Het gaat hier om een geestelijke les, die we in het leven moeten leren. Immers, jaloezie en boosheid passen veel meer bij de menselijke aard dan zachtmoedigheid en tevredenheid. Kaïn ergert zich zo aan zijn broer dat er een stem van bloed over de aarde komt, die tot God roept. En dat patroon blijft met de mens verweven.

Rijken lijken soms nooit van ophouden te weten. Tegelijk is ook waar dat hoe zwaarder onze levensgang is, hoe moeilijker het is om ‘vergenoegd’ te zijn en te blijven bij wat ons deel is. Daar spreken we niet gemakkelijk over, ook niet in het pastoraat. Soms hebben we geen woorden voor het leed dat mensen kan treffen, laat staan antwoorden. Worden we echter juist dan niet gebracht bij de enige bron van tevredenheid in ons leven?

Uiteraard geldt die zwaarte van ons leven niet direct onze materiële status. Kinderloosheid, een handicap, het gemis van een levenspartner, een langdurige werkloosheid die onze eigenwaarde aantast – er zijn zoveel zaken die het moeilijk maken de feitelijkheid van ons leven te aanvaarden.

Vernedering en verdrukking

Paulus schrijft de gemeente van Filippi over het gebrek en de honger die hij geleden heeft, over de vernedering die hij moest ondergaan, over zijn verdrukking. Hij was daar beslist niet stoïcijns onder, maar erkent dat hij in de Heere zeer verblijd was vanwege het meeleven van de gemeente. Zonder de steun van anderen kunnen we niet.

Uiteindelijk heeft de apostel ‘geleerd tevreden te zijn in de omstandigheden waarin ik verkeer’. Alle dingen zijn hem mogelijk door Christus, Die hem kracht geeft. En hij beseft dat dit geen garantie vooraf was, maar de ervaring van Gods dragende liefde ín de meest erbarmelijke omstandigheden. De vrede van God komt in ons hart door in geen enkel opzicht bezorgd te zijn – dat kan blijkbaar in tijden van economische crisis, in een situatie waarin de christelijke politiek verder gemarginaliseerd is. Door onze verlangens met dankzegging aan de Heere voor te leggen worden onze gedachten in Christus Jezus bewaakt.

Belofte van God

Dit is de meest missionaire houding die de christelijke gemeente kan innemen. Tevredenheid met het leven dat we ontvangen, met ons huis en ons inkomen, is een manier om te laten zien dat onze levensoriëntatie op de toekomst gericht is. Als we ervoor kiezen om zo te leven, is dat geen last die we onszelf opleggen, maar worden we gedragen door Gods belofte. De Hebreeën, mensen die aangespoord werden om te volharden in het geloof, ontvangen de aansporing om hun handelwijze zonder geldzucht te laten zijn. ‘Wees tevreden met wat u hebt, want Hij heeft Zelf gezegd: Ik zal u beslist niet loslaten en Ik zal u beslist niet verlaten.’

Zo’n belofte met perspectief gaf ook Jezus Zelf, toen Hij opriep voor alles het Koninkrijk van God te zoeken. Waar de volken van de wereld (Luk.12:30) gaan voor eten en kleding, hoeven Zijn volgelingen niet bevreesd en bezorgd te zijn. ‘Al deze dingen zullen u erbij gegeven worden.’ Een gespitste houding in de verwachting van de Zoon des mensen gaat gepaard met een relativering van onze aardse positie. Het onderwijs van Jezus is even troostvol als radicaal.

P.J. Vergunst