Oorlog en honger gaan samen op, het is een wetmatigheid, die al eeuwenlang zichtbaar is. Terwijl de één een brute moordenaar is, is de ander een sluipmoordenaar. Extra alertheid vraagt dat.
Beperkt zijn de gevolgen van de Oekraïne-oorlog voor ons land, al maken de stijgende energieprijzen en hoge inflatie dat drie op de tien huishoudens maandelijks geldtekort hebben. Sowieso is het voor mijn generatie vreemd als bepaalde producten in de winkelschappen ontbreken. Het is goed dat we gestimuleerd worden tot minder autorijden, dat de overheid oproept de thermostaat twee graden lager te zetten.
Met ons geloof heeft dat veel te maken. De profeten van het Oude Testament richten zich doorlopend tot de rijke die zich omdraait in zijn luxe en die wegkijkt, terwijl de armen in de poort (de plaats van de rechtspraak, Amos 5) opzij geduwd worden. Als gerechtigheid die de zwakken moet beschermen, verdwenen is, klinkt de oproep het kwade te haten en het goede te doen, het recht in de poort te handhaven.
Wereldwijde hongercrisis
Die zwakke is vandaag niet alleen het oorlogsslachtoffer, de vluchteling, maar ook de hongerige. Kapotgeschoten zijn de steden van Oekraïne – de beelden ervan zouden ons doen vergeten dat het land in zijn positie als graanschuur van Europa eveneens sterk getroffen is. Dertig procent van alle tarwe in de wereld wordt in Rusland en Oekraïne verbouwd. Terwijl de Russen de export aan banden leggen om het eigen door sancties getroffen volk te voeden, zijn in Oekraïne opslagplaatsen van graan vernietigd, gebruiken soldaten tractoren voor oorlogsdoelen en is het voor werknemers niet veilig om op het land te werken. De voedselketen is verstoord.
Internationale organisaties signaleren nu al dat door de Oekraïne-oorlog een tragedie aanstaande is voor de armste landen van de wereld. Prijsstijging van grondstoffen hier zal leiden tot honger en armoede daar, met destabilisatie als gevolg. Een topman van de Verenigde Naties (VN) sprak over een wereldwijde hongercrisis.
Gras eten
Wat weten wij van honger? Niets! Dat knagende, gekmakende gevoel in je lijf dat je mens-zijn aantast, kennen we niet. Hongersnood, ze bedreigt de menswaardigheid. Over Madagaskar, een groot eiland aan de oostkant van Afrika, zei de directeur van Tearfund onlangs dat het niet de vraag is of er de komende tijd mensen sterven van de honger, maar hoeveel het er zullen zijn. ‘Mensen eten gras, alles maar om hun maag te vullen.’
Het zijn niet de opvallendste berichten in het nieuws, wel berichten waarachter een wereld van ellende schuilgaat. ‘Vanaf deze maand zullen acht miljoen mensen in Jemen misschien helemaal geen voedsel meer krijgen,’ zegt een woordvoerder van de VN. En een synodevoorzitter in het zuiden van Ethiopië noemt het leven in zijn land ‘pijnlijk en hartverscheurend’.
Afrika
Ethiopië is een van de landen die al twee jaar te maken hebben met een ongekende droogte, de grootste in veertig jaar. Somalië en Kenia kunnen ook genoemd worden. Als regen uitblijft, vrezen we het ergste voor tientallen miljoenen mensen in Oost-Afrika, terwijl de aandacht van de wereld naar Oekraïne gaat. Hulpverleners uiten zich in taal die bol staat van de meest sterke uitdrukkingen: ‘zeer alarmerende hongercrisis’, ‘enorm en nijpend tekort aan wereldwijde hulp’ voor de ‘armste en meest kwetsbare mensen’. Oost-Afrikaanse regeringen kunnen door de stijgende prijzen voedsel steeds moeilijker importeren. Honderden scholen zitten zonder water.
En, niet in Afrika, maar eveneens zo’n vergeten land: Afghanistan. Sinds de Taliban daar de macht pakten, verslechterde de situatie zeer, wat maakt dat volgens de VN 97 procent (!) van de Afghanen nauwelijks genoeg geld heeft om dagelijks te eten.
Lijkt het dat op aarde het lijden toeneemt, angstig makende trends sterker worden, de diverse vormen van nood elkaar versterken? Een paar tekenen van het naderende einde van de wereld treffen we in één bijbelvers, Lukas 21:11, als het ene volk opstaat tegen het andere, als hongersnoden en besmettelijke ziekten ons treffen. Vanuit Patmos laat Johannes het ons eveneens zien. Wanneer het Lam de zegels van de wereldgeschiedenis opent, wanneer ruiters over de aarde rijden, symboliseren die onder meer oorlog en honger. Het zijn rampen die in de geschiedenis als vervulling van de profetieën steeds weer realiteit worden.
Bijbelvertaling
Het pósitieve teken van de naderende komst van Jezus mogen we daarbij voegen, de verspreiding van het Evangelie. Wie dat teken negeert, wordt een doemdenker. Eind maart meldde het wereldwijde samenwerkingsverband van 150 bijbelgenootschappen dat in 2021 de Bijbel in 48 talen voor het eerst vertaald is, dat elf miljoen mensen in de eigen taal het Woord van God lezen kunnen.
Eén appèl is dit alles aan de kerk, aan elke christen: om getuige te zijn, getuige van het Koninkrijk van Christus, van de opgestane Heere. Getuigen doe je in woorden, maar niet minder in daden, in barmhartigheid en naastenliefde.
Als de velden niets opbrengen
Ook in bijbelse tijden konden oorlog, droogte en honger samenvallen. Een gebrek aan regen en dauw treft de voedselvoorziening evenzeer als oorlog. Een schrijnende situatie lezen we in 2 Koningen 6, na de belegering van Samaria door de koning van Syrië. De kop van een ezel wordt verkocht voor tachtig zilverstukken en… een vrouw vertelt aan de koning dat ze haar eigen zoon opgegeten heeft.
Het bijbelboek Klaagliederen (4:9) laat ons zien dat je beter in een oorlog kunt sneuvelen dan van honger moet sterven: ‘Zij die vielen door het zwaard zijn beter af dan zij die vielen door de honger, want als doorstoken kwijnen die weg, omdat de velden niets opbrengen.’ Jeremia beschrijft vervolgens wat in 2 Koningen 6 beschreven staat: ‘De handen van barmhartige vrouwen hebben hun eigen kinderen gekookt. Zij zijn hun tot voedsel geworden bij de ondergang van de dochter van mijn volk.’ Het is duidelijk dat honger de humaniteit breekt, elk samenleven stuk maakt. Op grond van Genesis 41:50 (‘Voor er een jaar van honger kwam, werden bij Jozef twee zonen geboren’) verboden de rabbijnen tijdens tijden van hongersnood de voortplanting.
Brood en water
Van al onze benauwdheid heeft Jezus weet. Het Evangelie van Mattheüs (4:2) vertelt ons dat Hij honger had. God staat aan de kant van de armen, de verdrukten. Psalm 146 toont Zijn handelen als de dichter zingt over Hem ‘Die hemel en aarde gemaakt heeft, Die voor eeuwig de trouw bewaart, Die onderdrukten recht doet, Die de hongerigen brood geeft.’
Hoe Hij dit realiseert? Via ons, in een bijbels vermaan om zonder aanzien des persoons de nood van je naaste te lenigen. Salomo, wijs én rijk als koning, zegt in Spreuken 25: ‘Als iemand die u haat, hongerlijdt, geef hem brood te eten, en als hij dorstig is, geef hem water te drinken (…) en de HEERE zal het u vergelden.’
De lijn naar de troon van de Zoon des mensen is dan zichtbaar, die komende dag, als de toegang tot het Koninkrijk geopend wordt voor degenen die een naaste geweest zijn voor de geringste broeders van Christus en op die wijze Hem gediend hebben: ‘Want Ik had honger en u hebt Mij te eten gegeven; Ik had dorst en u hebt Mij te drinken gegeven.’ De dag van de vergelding is dat. Bij de Heere gaan het natuurlijke en het geestelijke hand in hand.
Biddend en werkend
In een maatschappij waarin de sterken het woord voeren, waarin vele machthebbers het eigenbelang koesteren, bewijst de gemeente in haar voorbede de wereld een dienst. Ze roept tot God om recht, ze bidt om ontferming en redding. In een kreunende wereld en een zuchtende schepping is de dienst van de gebeden in de eredienst antwoord op de verkondiging. Die gebeden doen ertoe, zeker weten! Dwars tegen wat voor ogen is, verkondigen we Christus als Koning in hemel en op aarde, de Machtige Die dient. Zo bidden we: ‘Geef ons (meervoud, dus ook mijn naaste) heden ons dagelijks brood.’
In Zijn Naam mogen diakenen nu opstaan
In Zijn Naam mogen diakenen nu opstaan, in de daad getuigen van Zijn Koninkrijk, waarvan elke geleste dorst, elke gestilde honger een teken is. Humanitaire rampen maken de gemeente niet vleugellam, al kan de intensiteit van het lijden je naar de keel vliegen. De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan leert ons om niet weg te kijken als handelen onze roeping is. Bij Christus horen, betekent bereid zijn tot een offer, maakt dat de hand geopend wordt als het hart geraakt is. Dat gaat dieper dan even stil zijn bij schokkende beelden, dat gaat verder dan een vluchtige emotie. De dienende aanwezigheid van de kerk in de wereld is dan een getuigenis van Christus’ regering, waaronder zij leeft.
In Nederland zijn we gezegend met de deskundigheid van diverse christelijke organisaties die naast het kerkelijke diaconaat voor de plaatselijke diaconie een bemiddelende en uitvoerende rol spelen. De diaken heeft zich hierin ter zake te oriënteren.
Juist in een discussie over hoge posities en meeste eer zegt Jezus Zijn discipelen dat Hij in het midden is als Iemand Die dient. ‘O Zoon, maak ons Uw beeld gelijk.’
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!