Op Afrikaanse leest
De Faculté Jean Calvin in Aix-en-Provence (Frankrijk) heeft open deuren gevonden naar onderwijs en toerusting in Franstalig Afrika. Vorige maand is er een samenwerking gestart met de theologische opleiding ITES in Senegal, in het al bestaande programma PILiERS (Pijlers).
In dit programma wordt nu ook een Franstalige online theologie-opleiding geboden aan kerkelijke leiders en voorgangers in Afrika.
Terughoudend
Al sinds jaar en dag zoeken tal van Afrikaanse Franstalige studenten en voorgangers contact met de reformatorische theologie-opleiding in Aix-en-Provence. Meestal is het lastig om een goede selectie te maken voor toelating. En vooral ontbreekt het aan middelen om hen ter plaatse te laten studeren.
Hoogstens zou de faculteit beurzen kunnen verstrekken. Maar wat het nog gecompliceerder maakt, is dat het vaak problemen geeft, wanneer studenten alleen overkomen (zonder hun gezin). Daar komt bij dat het risico bestaat dat zij niet meer terug willen keren naar hun thuisland wanneer zij eenmaal gewend zijn in Europa. Vandaar dat de opleiding in Aix tot nu toe terughoudend was in het toelaten van Afrikaanse studenten, zowel op het niveau van de bachelor, als van de master, maar ook voor de opleiding tot doctor.
Goed toegerust
Tegelijkertijd bestond een diepe wens van de docenten (onder wie ikzelf als gastdocent) om de gereformeerde theologie verder te brengen, tot in Franstalig Afrika. In de loop van de jaren kwamen al steeds meer Franstalige studenten in Aix afstandsonderwijs volgen, waardoor een curriculum ontstond van een online programma. Dat betekent dat in deeltijd, met af en toe een periode van twee weken in Aix, een theologische opleiding kon worden gevolgd om voorgangers op te leiden. Zo konden meer studenten worden bediend die goed toegerust werkzaam kunnen zijn in de kerken in Frankrijk. Aangezien dit programma goed functioneerde en ook meerdere kerken en evangelische groepen bediende, werd er steeds meer gebruik gemaakt van een zogenaamd Menu à la Carte. Hierin kun je ook delen onderwijs volgen, bijvoorbeeld op het terrein van ethiek, gemeenteopbouw, kerkgeschiedenis, Oude en/of Nieuwe Testament en systematische theologie. Deze toerusting bleek de plaatselijke gemeenten ten goede te komen.
Senegal als uitvalbasis
Met behulp van oud-studenten die ik in de loop van de jaren heb lesgegeven in Bangui en Yaounde (FATEB = Faculté de Théologie Evangélique de Bangui), besloten we om de mogelijkheid te onderzoeken dit online onderwijs ook in Franstalig Afrika te laten landen. Daarvoor is gekozen voor Senegal als uitvalsbasis, omdat dit land precies de verbinding legt tussen Noord-Afrikaanse (vaak gesloten gebieden) en de (sub)Sahellanden. De theologische opleiding ITES (Institut de Théologie Evangélique du Sénégal) sloot een overeenkomst met de Faculté Jean Calvin.
Dat gebeurde onder voorwaarde dat het onderwijs zou worden aangeboden in een gecontextualiseerde vorm. Dat wil zeggen: inhoudelijk zou het onderwijs niet verschillen, maar de modules zouden worden geschoeid op Afrikaanse leest. Sommige vakken zijn immers verschillend: kerkgeschiedenis, gemeenteopbouw, pastoraat en ethische vraagstukken, Afrikaanse religies, islam in Afrika. Daarbij kon ook het onderwijs in de dogmatiek of de bijbelvakken worden toegespitst op vragen die vanuit de Afrikaanse setting van de kerken op de voorgangers afkomen. Tegelijkertijd was het nu mogelijk een grote groep te bedienen van predikanten die niet veel meer basisonderwijs hebben gehad dan dat van een bijbelschool. Zij verlangen door de bank genomen sterk naar verdieping, toerusting en verbreding van hun opleiding.
PILiERS
PILiERS staat voor Programmes Intégrés de Littérature, d’Enseignement et de Relais pour le Sahel/Sahara (= Geïntegreerde literatuur-, onderwijs- en netwerkprogramma’s voor de Sahel/Sahara). Het doel van PILiERS (= Pijlers) is breed: bijdragen aan het ontstaan van christelijk leiderschap in een overwegend islamitische sociaal-culturele context. Daarom is bewust gekozen voor een niet expliciet christelijke aanduiding, om juist de gesloten moslimgebieden te kunnen bereiken via internet. Dit PILiERS-project werd in 2019 geïnitieerd door ex-moslim broeder Etienne (om veiligheidsredenen niet zijn echte naam) en zijn vrouw Caroline, met mijn steun als hun voormalige leraar en supervisor. Beiden zijn afgestudeerd aan de FATEB, Etienne is onlangs toegelaten tot een promotiestudie aan de theologische faculteit in Aix.
Menu à la Carte
De faculteit Jean Calvin heeft inmiddels al zijn online programma’s beschikbaar gesteld. Deze worden nu door Afrikaanse docenten uit verschillende landen in Senegal bewerkt en geschikt gemaakt voor de studenten. Sinds de opening in oktober hebben zich al meer dan vijftien vaste studenten ingeschreven uit verschillende Franstalige landen: Kameroen, Ivoorkust, Benin, Congo, Sénégal, Togo, Niger en Mali. Er zijn nog meer aanmeldingen, maar die kunnen pas later instromen.
Daarnaast wordt volop ingeschreven op de mogelijkheid om aparte modules te volgen via het Menu à la Carte. Dit gebeurt met name ook door correspondentie met studenten uit Noord-Afrika, zoals Tunesië, Algerije en Marokko. Dat betreft ook in het bijzonder moslim-studenten (33 studenten uit gesloten gebieden in Mauritanië en Tunesië).
Dit begin is al veelbelovend en naar verwachting zullen via de online cursussen niet alleen meer predikanten en studenten-in-opleiding aanhaken, maar evenzeer geïnteresseerde (gematigde) moslims vanuit gesloten gebieden in Midden- en Noord-Afrika. Moge God het verdiepende onderwijs zegenen en tot een zegen laten zijn voor Franstalig Afrika en het nog steeds groeiende aantal christenen.
PILiERS in een notendop
– Aan kerkleiders aanbieden van bijbelse en theologische onderwijsprogramma’s van hoge kwaliteit die aangepast zijn aan de context van de christelijke minderheid (in tegenstelling tot de moslimmeerderheid).
– Het vergemakkelijken van de toegang tot schriftuurlijke meditatie en zelfstudie voor christenen met het oog op missionaire activiteiten.
– Het netwerk van christelijke leiders (voor kerk en samenleving) versterken.
– Dagelijkse verspreiding van de WhatsApp-meditatie, gelezen door 500 mensen in 2020, 1500 in 2021 en meer dan 2500 in 2022.
– Gerubriceerde boeken in een WhatsApp-bibliotheek voor 75 predikanten toegankelijk maken (sinds 2020).
– Meer informatie via cel.itesenegal.org.