Tijdens onze fietsvakantie deden mijn vrouw en ik dagelijks een bijbellezing in een kerk. Dat kon, omdat veel kerken in andere landen open zijn. Een open kerkdeur nodigt uit. Wij voelden ons welkom om te mediteren.
Toch vreemd dat we zoiets thuis niet doen. Een kerk in Hendrik Ido Ambacht is blijkbaar anders dan in het Franse Toul. Hoe zuidelijker, hoe meer een kerk een sacrale ruimte is. Mensen komen binnen, knielen, gaan zitten en bidden. Een stille kerk ademt een geheim. Er zijn hogere dingen. Die dulden geen haast en prestatie, maar vereisen rust en aandacht. De ramen, pilaren en gewelven leggen je het zwijgen op. De schoonheid nodigt uit tot verwondering. In een oude kerk voel je bovendien de traditie van eeuwen. Vaak is er niemand aanwezig die je begroet. En kennelijk is het ook niet nodig dat iemand de kerk bewaakt.
Vanwaar dit verschil? Voor ons noordelijke protestanten is een kerk, soms met een onderbouwing vanuit Markus 13:1, een functioneel geheel van steen, hout of beton. Het mag mooi zijn, maar dat hoeft niet. Het gaat immers om het innerlijk, het persoonlijk geloof. Het maakt niet uit waar je dat beoefent: in de huiskamer, een garagebox of een schuurkerk. Die benadering maakt dat op sommige plaatsen zonder gêne de oude middeleeuwse kerk, drager van een generaties lange geloofspraktijk, verkocht wordt aan een publieke partij. Zo’n kerk is hooguit als historisch object nog interessant. Gevormd in deze traditie hebben we de neiging ook elders een kerk louter als een historisch interessant fenomeen te beschouwen. We kijken met interesse en respect. Het gebouw kan dan zomaar onze seculiere blik ontmaskeren. Gelukkig kan de esthetische ervaring omslaan in ontzag voor God.
Wat zou het mooi zijn als we ook in onze streken de als kerk bedoelde ruimte hoger zouden waarderen: als plaats van stilte, zwijgen, gebed, schoonheid, verootmoediging en verwondering. Ook in Nederland zijn mooie voorbeelden. Tussen hout en steen kun je ook zonder preek, orgel of andere mensen in de ruimte gesteld worden.
Zou het niet een geweldig statement zijn als in iedere plaats de aanwezige denominaties met elkaar afspreken dat er altijd van ten minste 7 tot 19 uur één kerk open is?