column

Preek en literatuur

Over een preek wordt zelden geschreven in eigentijdse romans. Soms staat de preek model voor saaiheid, een woordenbrij of moralistisch gezever.

Daarom is het opmerkelijk dat eerder dit jaar de Europese Literatuurprijs 2014 werd toegekend aan de roman De preek over de val van Rome

van de Franse schrijver Jérôme Ferrari. Hij won er twee jaar eerder in eigen land ook al de prestigieuze Prix Goncourt mee.

Welke preek bedoelt Ferrari? Het is de preek of eigenlijk zijn het een reeks preken die Augustinus in 410 houdt in de kathedraal van het Noord-Afrikaanse Hippo nadat hem berichten bereiken over de val van Rome. Augustus 410 verovert Alarik met zijn Visigoten de roemruchte stad. Een schokgolf gaat door het hele rijk. Het onoverwinnelijk geachte wereldrijk wordt in het hart geraakt.

Velen vooral de christenen zien het als het begin van het einde van de wereld. Augustinus beschouwt de plundering van Rome als een straf voor de hebzucht en het morele verval van de inwoners. Wat doet en bedoelt Ferrari met dit gegeven? Direct aan het begin plaatst hij een citaat uit een preek waarin Augustinus zegt: ‘Vindt u het vreemd dat de wereld naar zijn einde spoedt? U kunt het beter vreemd vinden dat de wereld zo oud is geworden. De wereld is als de mens: hij wordt geboren, hij groeit op en hij sterft…’ De catastrofes die de wereld treffen, laten zien dat de wereld al maar ouder wordt.

Het verhaal dat Ferrari vertelt, is gebaseerd op dit thema: wereldrijken en wereldmachten gaan ten onder. In het groot: Frankrijk verliest Indo-China en Algerije. Maar ook in het klein: vrienden die enthousiast een café beginnen op Corsica, zien het teloorgaan aan onderlinge intriges.

Ferrari schreef een filosofische roman over vergeefs streven, verlangen en verlies. Je kunt het ook een meditatie noemen over wat een mensenleven is. Het is een roman die hoge eisen stelt aan de lezer: lange zinnen die bestaan uit eindeloos veel hoofd- en bijzinnen in alle mogelijke vormen. Opmerkelijk dat via een seculier schrijver Augustinus’ ernstig vermaan in de 21e eeuw opnieuw klinkt.

J. Maasland