Satan verliest elke keer
We verdiepen ons in deze artikelenserie in het Markusevangelie. Deze keer letten we op de boodschap, de opbouw en de verschillende karakteristieken van dit Evangelie.
De boodschap die Markus brengt, vinden we in één enkel vers: ‘Want ook de Zoon des mensen is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen, en Zijn ziel te geven als losprijs voor velen.’ (Mark.10:45) Elk hoofdstuk laat twee kenmerkende dingen van de Messias zien: dienstbetoon en opoffering. Markus verkondigt de Heere Jezus als dé Dienstknecht van de Heere (Jes.42:1), Die gezonden is om te verkondigen wat God op Zijn hart heeft. De gezonden Dienstknecht heeft dat bevestigd, toen Hij de profeet Jesaja citeerde: ‘De Geest van de Heere Heere is op Mij, omdat de Heere Mij gezalfd heeft om een blijde boodschap te brengen aan de zachtmoedigen. Hij heeft Mij gezonden om te verbinden de gebrokenen van hart, om voor de gevangenen vrijlating uit te roepen en voor wie gebonden zaten, opening van de gevangenis; om uit te roepen het jaar van het welbehagen van de Heere.’ (Jes.61:1-2a) Zo brengt dé Dienstknecht bij uitstek het heil van God onder de mensen.
Dienaar
Het Markusevangelie tekent de Heere Jezus als de trouwe, toegewijde, barmhartige en gehoorzame Dienaar. Voortdurend voorziet Hij in de lichamelijke en geestelijke noden van de mensen. Dat laat Markus duidelijk naar voren komen door Hem direct met Zijn drukke dienst te laten beginnen. Het is opvallend dat de evangelist Jezus’ afstamming en geboorte overslaat. Later, na Zijn Hemelvaart, hebben de apostelen als dienstknechten Zijn werk in de wereld voortgezet. Vóór Zijn vertrek heeft Hij duidelijk gezegd hoe ze naar zichzelf moeten kijken en met het oog daarop relativerende opmerkingen gemaakt. ‘Maar Jezus riep hen bij Zich en zei tegen hen: U weet dat zij die geacht worden leiders te zijn van de volken, heerschappij over hen voeren, en dat hun groten macht over hen uitoefenen. Maar zo zal het onder u niet zijn; maar wie onder u belangrijk wil worden, die moet uw dienaar zijn. En wie van u de eerste zal willen worden, die moet dienaar van allen zijn.’ (Mark.10:42-44) Als we het Markusevangelie vergelijken met de andere evangeliën, dan ontdekken we dat Markus voortdu- rend de macht van Jezus plaatst tegenover de macht van de satan. Voortdurend wordt Jezus aangevallen, opgehouden en tegengewerkt door de satan. Dat merken we al in het eerste hoofdstuk en daarna in bijna ieder hoofdstuk. Maar elke keer moet de satan het van Jezus verliezen.
Twee hoofddelen
Het Markusevangelie heeft zestien hoofdstukken en valt uiteen in twee hoofddelen. In het eerste deel (hoofdstuk 1-10) staat het dienstbetoon centraal. In het tweede deel (hoofdstuk 11-16) staat de opoffering centraal.
Markus vertelt niets over Jezus’ geboorte en jeugdjaren, maar begint direct met de gebeurtenissen die voorafgaan aan de inwijding van en inleiding op Jezus’ openbare optreden. In Markus 1 stelt Markus vrijwel alle belangrijke onderwerpen aan de orde. In de volgende hoofdstukken werkt hij deze nader uit. Markus 1-4 geeft de meeste woorden weer die door Jezus zijn uitgesproken. Markus 5-7 vertelt van Jezus’ werken. In al die hoofdstukken is er een voortdurende wisselwerking tussen Zijn woorden en werken, waarin we Jezus leren kennen in Zijn macht en bewogenheid. Markus 8 vormt een belangrijk kantelpunt. Daar spreekt de Zoon des mensen met Zijn discipelen vrijuit over Zijn naderende dood en opstanding. De discipelen blijken daar grote moeite mee te hebben. Niettemin zet Jezus vastberaden koers naar Jeruzalem. Daar zal Hij Zichzelf geven tot een rantsoen voor velen.
De evangelist geeft in Markus 11-16 alle aandacht aan de laatste weken van het leven van Jezus op aarde. In de week voor Jezus’ dood groeit het verzet en de vijandschap van de geestelijke leiders tot een climax. Ook bij Jezus gaat het naar een hoogtepunt: de gebedsworsteling en de gevangenneming in Gethsémané, de veroordeling op Gabbatha en de kruisiging op Golgotha. En toch: Jezus wordt wel in het graf gelegd, maar na drie dagen blijkt het leeg te zijn, omdat Hij is opgewekt. Niet satan wint de strijd, maar de Mensenzoon. Niet de dood heeft het laatste woorden, maar de Levende.
Enkele karakteristieken
– Anders dan de andere evangelisten geeft Markus geen geboorteen jeugdverhaal van Jezus en we vinden bij hem ook amper redevoeringen.
– Markus staat bekend om zijn korte en krachtige zinnen. Er zit vaart in het Evangelie met een duidelijk begin- en eindpunt.
– Markus laat de missie van Jezus beginnen en eindigen in Galilea.
– Het Markusevangelie wil zowel Jood als heiden troosten. Het heil dat de Heere aan Zijn volk geeft, wil Hij ook geven aan de volken. God heeft de hele schepping op het oog en wil alle schepselen redden.
– Markus benadrukt sterk de macht van Jezus tegenover de macht van de satan. Die twee machten stoten voortdurend op elkaar, waarbij de boze de strijd elke keer verliest.
– Het is opvallend hoe vaak de woestijn voorkomt in dit Evangelie. Die moet geduid worden als de plaats van eenzaamheid, aanvechting en beproeving. Ook als het gebied waar je helemaal op God bent aangewezen en afhankelijk bent van Hem.
– Ook het woord ‘zee’ komt vaak voor. Deze wordt aangeduid als het gebied van de dood. Daar moet je doorheen trekken om aan de andere kant te komen.
– Bekend is dat Markus het woord ‘meteen, terstond, onmiddellijk’ veel gebruikt. Dat woord ‘meteen’ (euthus) staat niet op zichzelf, maar houdt verband met het woord ‘recht’ (eutheas). Als motto zouden we boven het Markusevangelie kunnen schrijven: Maak Zijn paden recht. Dat ‘rechtmaken’ zal elke keer tot zijn recht komen als we het woord ‘meteen’ tegenkomen. Elke keer als er ‘terstond’ iets gebeurt, worden de paden rechtgemaakt. Er is een Nederlandse vertaling die dat met een aardige woordspeling heeft weergegeven door het woord ‘gelijk’ te gebruiken. Elke keer als er ‘gelijk’ iets gebeurt, worden de paden ‘gelijkgemaakt’. Het woord ‘recht’ is dus de toonzetting voor wat er in de rest van het Evangelie gaat gebeuren.
– Markus vertelt over Jezus aan de hand van de profeet Jesaja. We zouden kunnen zeggen dat Jesaja de leeswijzer is bij Markus. Vanuit verschillende teksten uit het eerste hoofdstuk kunnen we lijnen trekken naar Jesaja 35, 40, 42 en 64. We merken dat die profetieën bij Markus in vervulling gaan.