Ten einde komt voor velen de vakantieperiode. Mijn agenda wordt voller en deadlines dienen zich aan. Hoe win je in je leven de strijd tegen de haast? Hoe integreer je stilte in een druk bestaan, in een verantwoordelijk leven? Makkelijk is dat niet.
In veel kranten en (kerkelijke) bladen krijgen rust en recreatie in de eerste dagen van juli aandacht. De vakantiemaand is begonnen en we denken na over de waarde van afstand nemen, ook over de diepte van de bijbelse notie ‘rust’. Goed is dat, omdat in onze cultuur vrije tijd lang niet altijd onthaasten en ontspannen betekent.
Maar, zouden we ook nú nadenken kunnen over de waarde van rust, terwijl het najaar en het winterseizoen zich aandienen? De mooie gedachte komt dan mee dat we ons leven leiden mogen vanuit de rust die God geeft, vanuit het werk dat Hij gedaan heeft. Zelf rustte de Heere op de zevende dag, maar dat rusten was niet vanwege enige vermoeidheid. Als God (Gen.2:2) rust van al Zijn scheppingswerk, verwijst ‘rusten’ naar ‘ophouden’, ophouden met werken. Hij heiligt de sabbat, wijdt de rustdag aan Zichzelf.
Met de rust beginnen
Elke week begint voor een christen met de zondag. Niet als sluitstuk van de week, niet om uitgeput deze rustdag in te gaan. Met rusten mogen we beginnen, met het overdenken van wat de Heere gedaan heeft en doet. Ons leven drijft niet op onze staat van dienst, op mijn prestaties of functie, maar op de scheppende en de gevende God, op Zijn genade. Als ik dat besef, sta ik anders in het leven. In het teken van de dankbaarheid aan Hem verricht ik dan mijn dagelijks werk, volgens het huwelijksformulier ‘mijn goddelijk beroep’. Al onze inspanningen verdampen zonder de zegen van God, een zegen die Hij verbond aan de eerste dag van de week, door Hem geheiligd. Terwijl de onrust vandaag zelfs gemakkelijk vat op de rustdag kan krijgen, verinnerlijken we het woord dat God tot Zijn volk spreekt: ‘U moet zeker Mijn sabbatten in acht nemen. Want dat is een teken tussen Mij en u, al uw generaties door, zodat men weet dat Ik de HEERE ben, Die u heiligt.’ (Ex.31:13)
Zo kijk ik nu naar het komende seizoen, vanuit de rust die ons in deze vakantie ten deel viel.
Zelfprofilering
Deze bijbelse lijn kan scherp contrasteren met de wijze waarop in onze cultuur de vakantie beleefd wordt. Ik kwam dat contrast (op scherpe wijze verwoord) tegen in Grand hotel Europa, de maatschappelijke roman uit 2018 van Ilja Leonard Pfeijffer over de verloedering van Europa – een boek dat je de ander zou aanraden als diverse passages over het seksuele leven van de hoofdpersoon niet zo grenzeloos en schaamteloos beschreven waren. Hij schrijft: ‘Vroeger was vakantie een rustperiode. Tegenwoordig is het een gelegenheid tot zelfprofilering die niet gemist mag worden. (…) Wie je bent, wordt bepaald door de selfies die je deelt, en selfies op exotische locaties stralen af op je persoonlijkheid en populariteit. (…) In deze tijden waarin het leven bij voortduring op het leven moet worden bevochten en identiteit niet meer vanzelf spreekt … is ook de vakantie een gelegenheid die niet gemist mag worden om jezelf voor de ogen van anderen te profileren. De wereld ligt open, je kunt overal naartoe en die mogelijkheid staat gelijk aan een plicht, want je leeft maar één keer, nietwaar?’
Een citaat als dit leert ons nadrukkelijk dat mijn christelijke levensovertuiging zichtbaar wordt in de wijze waarop ik vakantie houd, hoe ik vrije tijd invul en waar ik rust zoek.
Verruiming van je blik
Dit alles relativeert overigens de betekenis van reizen niet. De Amerikaanse schrijver Mark Twain schreef al in de negentiende eeuw dat ‘reizen dodelijk is voor vooroordelen, intolerantie en kleingeestigheid’. Juist in de echte ontmoeting met andere culturen ontdek en verstevig je de eigen identiteit. Reizen zorgt voor de verruiming van je blikveld, zonder meer.
Als dimensie voor een christen komt hierbij de ontmoeting met de wereldwijde kerk van God. In Openbaring 5 lezen we dat voor de troon van het Lam mensen staan uit elke stam, taal, volk en natie. Als we zien op welke wijze de kerk elders volhardt in het geloof, inspireert dat ons om te blijven dienen op de plaats waar wijzelf geroepen zijn.
Verlangens
Zegt de wijze waarop we vakantie houden, de manier waarop we rust zoeken iets over hoe wij in het leven staan? Zeker! Het is een volksziekte van onze tijd dat we altijd weer op zoek zijn naar iets wat we nog niet hebben – en als we het hebben, dan ontdekken we dat dit het niet was wat ons hart bevredigt. Zelfs de meest omvangrijke luxe went en neemt ontevredenheid niet weg. Zo verstik je de waardering voor alles wat je ontvangen hebt. Goederen kunnen dat zijn, maar ook relaties. In de laatste situatie – ontevredenheid over je partner – denken mensen dat ze bij een ander nog beter af zijn, zichzelf meer kunnen ontplooien.
Een van de grote Griekse tragediedichters was Euripides, de man die vier eeuwen voor de geboorte van Christus leefde. Van hem is de uitspraak bekend dat ‘als je een mens gelukkig wilt maken, je hem geen rijkdom moet geven, maar hem een aantal verlangens moet afnemen’. Beperking wordt hiermee geen verlies, maar winst. Verlangens geven onrust, maken dat er altijd haast in het leven is. Echter, veel moet vooral van onszelf.
Economische groei
Een vakantieperiode vol bezinning kan je leren dankbaar te zijn voor wat je meegemaakt hebt in plaats van ontevreden of onvoldaan te zijn over wat je niet hebt kunnen doen. Concentratie op het gewone leven, het alledaagse, het kleine – het zijn de dingen die vreugde geven. Eenvoudig leven betekent nergens saai of simpel, zo heeft de laatste anderhalf jaar ons geleerd. Wandelend door de duinen bij de Nederlandse kust levert dan zoveel meer op dan verblijven op het strand van een Grieks eiland.
Het opgejaagde in het mens-zijn, het verlangen naar meer, de insteek op voortdurende groei waren de motor achter de afgod van economische groei. Gelukkig dringt het meer en meer door (zij het langzaam) welke aanzienlijke schade hiermee aan de aarde is aangebracht. Klimaatkantelpunt, is dat een nieuw woord? Het is in elk geval een actuele term, die duidelijk maakt dat de mensheid voor een opgave staat als nooit tevoren. Tot goede keuzen in ons leven – waarbij eindeloze verlangens ingewisseld worden voor waardering voor het kleinschalige en intieme – zijn we geroepen, nu we op schokkende wijze ontdekken dat het leven op aarde verstoord is.
Wie zorgt er voor mijn ziel?
De haast in ons leven, die ons in de stilte van vakantieweken opviel en die we zo moeilijk van ons afschudden kunnen, stelt voor de vraag wie er voor mij als mens zorgt. Ik las over een man die in het ziekenhuis terechtkwam, die onder de indruk was van het hoge werktempo van de verplegers en van de efficiency. Te midden van schaarste aan mensen in de zorg was er aandacht voor hem: ‘Heb je pijn? Ben je vermoeid?’ Toch kwam die ene vraag naar boven: ‘Waarom vraagt er niemand naar mijn ziel?’
Het antwoord op die vraag ligt niet allereerst bij verplegers in de zorg, maar raakt het functioneren van een samenleving. Vertragend leven geeft ruimte om oog te hebben voor de innerlijke nood van mijn naaste, als een barmhartige Samaritaan te reageren op de nood van degene die ik passeer. Als eenzaamheid mijn leven stempelt, heb ik gezelschap nodig dat mij ziet. Dat kan niet als we voortdurend ons horloge in de gaten houden.
Zoek de stilte
Vandaag legt de snelheid van het leven ons een last op, een last die vroeger of later voor uitvallers zorgt. Om deze reden luisteren we naar stemmen die ons corrigeren, zoals de woorden uit een gedicht van de Vlaamse priester Guido Gezelle:
Min de stilte in uw wezen,
zoek de stilte die bezielt,
zij die alle stilte vrezen
hebben nooit hun hart gelezen,
hebben nooit geknield.
Leer u aan de stilte laven:
waar het leven u geleidt –
zij is uwe veil’ge haven,
want zij is de grote gave
van de eeuwigheid.
Zocht Gezelle die stilte in zichzelf? Nee, naar de Heiland van de wereld keek hij.
Gij badt op enen berg alleen,
en… Jesu, ik en vind er geen
waar ’k hoog genoeg kan klimmen
om U alleen te vinden:
de wereld wilt mij achterna,
alwaar ik ga
of sta
of ooit mijn ogen sla…
Rust is er voor degenen die Jezus’ woord uit Mattheüs 11 gehoorzamen: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast zijn, en Ik zal u rust geven.’ Dit beloftewoord mogen we, zoals Guido Gezelle in zijn gebed, bij ons dragen het najaar en de winter door.
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 49,00). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!