blog

Synode besluit kerkorde over huwelijk niet te wijzigen

Met het oog op het kwetsbare en ontluikende gesprek over homoseksualiteit besloot de synode van de Protestantse Kerk het artikel over het huwelijk en de zegening van relaties van mensen van hetzelfde geslacht niet te wijzigen.

‘Mensen veranderen door gesprekken, niet door een wijziging van de kerkorde.’ 

Véle gesprekken voerde het moderamen op weg naar de notitie ‘Huwelijk en levensverbintenis’, onder meer samen met een werkgroep van synodeleden waarvan met anderen de predikanten D. van Duijvenbode, M. Oostenbrink en M.J. Tekelenburg deel uitmaakten. En toch… beslissend in de vergadering zelf leek vooral de inleidende toespraak van scriba dr. R. de Reuver, waarin hij twee ervaringen deelde.

Gastvrij en veilig

De eerste was zijn bezoek aan de Pride dienst, op zondag 5 augustus in Amsterdam. Ds. Wielie Elhorst, predikant met een bijzondere opdracht voor de LHTB-gemeenschap, leidde de kerkdienst waarin twee Russische vrouwen een zegen op hun relatie ontvingen. ‘De vreugde was met de handen te tasten, wat grote indruk op mij maakte. Ik had deze dienst niet graag willen missen.’

De tweede ervaring was zijn gesprek in oktober met het voltallige bestuur van de Gereformeerde Bond, ‘een indringend gesprek over eenheid en waarheid, over pastorale nabijheid en de navolging van Christus. Juist de accentverschillen verdiepten dit gesprek.’

Raken beide ervaringen niet aan de kern van ons kerk-zijn, vroeg ds. De Reuver? De voorstellen van het moderamen waren erop gericht ‘geen knoop door te hakken waardoor de een onder het juk van de ander moet doorgaan, maar gericht te zijn op een gastvrije, veilige kerk waarin ruimte is voor het gesprek over huwelijk, gender en zegen.’

Gesprek bij open Bijbel

In zijn notitie stelde het moderamen dat het de kerk niet gegeven is tot consensus over het zegenen van een homoseksuele relatie te komen én dat het gesprek hierover in veel gemeenten op gang gebracht is. Opvallend – want op dezelfde dag werd het geloofsgesprek bepleit – is de insteek dat dit gesprek niet bijbels-theologisch van aard kan zijn, omdat dit evenmin tot overeenstemming geleid heeft.

Terwijl de betrokkenen in de synodevergadering met heel hun wezen betrokken zijn bij de bespreking, lijkt het dat de kerk en haar beleid bij velen in de gemeente niet meer leeft. Dat is anders dan in 2004 en de jaren ervoor. Als de synode over huwelijk en relaties praat, valt dit temeer op én is het reden tot bezinning. In een kerkdienst, kort voor de synode, bad een van onze predikanten: ‘Als we de agenda zien, dan houden we ons hart vast en denken we: Zal de liefde tot de kerk opnieuw een knauw krijgen? En als we zien naar het liberale christendom dat de stuurloosheid koestert, hoe móet het met de kerk?’ Ik sprak ook een oude christin die me in die tijd vertelde ‘al dagen voor de kerk gebeden te hebben’. Juist als het moeilijk is, worden we erin geoefend de kerk te blijven geloven, de kerk lief te hebben.

 Verklaring bij de kerkorde

Als de kerkorde wél gewijzigd zou worden, betekent dit dat kerkenraden hierover geconsulteerd moeten worden en dit thema op het grondvlak tot polarisatie leiden kan. Om voorstanders van het gelijktrekken van huwelijk en andere relaties tegemoet te komen, stelde het moderamen voor de uitleg van de kerkorde wel te veranderen. Het betekent dat de verschillende termen ‘inzegenen’ en ‘zegenen’ voortaan eenzelfde liturgische lading hebben, namelijk ‘twee mensen in hun huwelijk of levensverbintenis stellen voor het aangezicht van God, onder de belofte van zijn bewaring, genade en vrede’. Tevens zegt deze verklaring dat de kerkorde in haar bepalingen geen waardeoordeel geeft over de seksuele geaardheid van haar leden noch over hun persoonlijke keuzes als het gaat om het huwelijk of andere levensverbintenissen. 

De Bijbel erbij?

In de bespreking verwees oud. G. van Tol (Rouveen) naar de kerkscheuring van 2004. ‘Laten we samen kerk willen zijn en blijven.’

Ds. K. Bakker, sinds kort voorzitter van de visitatoren, bepleitte het gesprek in de gemeenten over seksualiteit. ‘Daardoor veranderen mensen, niet door kerkordewijzigingen.’

Diaken M. Meun (Urk) zei dat ‘als dit naar de letter geregeld moet worden, de homoseksuele broeder de dupe is’.

Ds. T.J. Oldenhuis (Ev. Altreformierte Kirche) wilde nog eens kijken naar de bijbelteksten die schuren.

Ds. M. Oostenbrink (Zwolle) zei over dit thema om recht gevraagd te hebben, maar ‘ik kreeg aandacht. De verklaring bij de kerkorde is voor mij een stap vooruit, maar zal zij gelezen worden?’

Oud.kerkrentmeester M.J. Flink (Hilversum) zei dat de kennis van goed of kwaad bepaald wordt door wat God erover zegt.

Ds. mw. I. Pluim (Sittard) merkte op dat het niet om tegenstellingen, maar om ménsen gaat. ‘Ik geloof in een God die wil zegenen; daar moet rijkelijk ruimte voor zijn.’

Ds. M. van Dam (voorzitter van de commissie van rapport, een groep synodeleden die de vergadering voorbereidde) zei dat ‘samen kerk zijn accepteren is dat iets nu niet lukt, dat je beiden verdriet hebt van wat er nu in de kerkorde staat’.

Ds. M.J. Tekelenburg (Reeuwijk) vond het jammer dat er voor een gesprek over bijbelteksten geen ruimte is. ‘Het is me veel waard om dat gesprek toch te voeren.’

Ds. R. de Reuver zei de roep te horen om de Bijbel erbij te pakken. ‘Maar dan moeten ook de vooronderstellingen op tafel komen; het wil niet zeggen dat de Bijbel aan mijn kant staat.’ Hij pleitte voor een scherp debat, ‘om ons te halen uit onze zelfvoldaanheid’. 

Recht

Ds. mw. C.K.J. Pronk (Boornbergum) merkte op dat in de kerkorde nu verschil gemaakt wordt tussen huwelijk en andere relaties, ‘voor mijn geweten onacceptabel’.

Oud.-kerkrentmeester C.A. de Vries (Ede) zei dat een deel van de kerk een veilige kerk benadrukt, een ander deel een heilige kerk. ‘Allen zijn we voor beide verantwoordelijk. Als we de kerkorde nu wijzigen, geeft dat alleen verliezers.’

Oud. P. Goudkamp (Breukelen) citeerde iemands omgang met Jezus’ woorden uit de Bergrede: ‘Heb je naaste lief als jezelf,’ waarop iemand zei: ‘Als de naaste nu vluchteling of homo is?’ en Jezus antwoordde: ‘Heb je iets aan je oren?’

Ds. M.J. Tekelenburg vroeg aandacht voor die gemeenten die blij zijn als de kerkorde niet gewijzigd wordt én ervaren dat in de nu gegeven verklaring huwelijk en andere relaties gelijkgetrokken worden.

Ds. M.G. Pettinga (Monnickendam) zei dat ‘de teksten over homoseksualiteit in de Bijbel niet gaan over de liefde van twee mensen die verlangen naar een zegen van de Eeuwige’.

Ds. M. Knevel (Zeist) gaf aan dat het om recht gaat. ‘Ik zie allerlei mensen voor me die in hun geaardheid gekend en geliefd zijn en die zich in ons midden afgewezen voelen. Het hart van de wet en de profeten is: Alles wat u wilt dat de mensen u doen, doet u hun ook zo.’ 

En toen stemde de synode en gingen 29 van de 72 leden niet mee met het voorstel van het moderamen. Dit betekent dat de kerkorde ongewijzigd blijft en alle kerkenraden wel een uitleg ontvangen. 

*** 

En dan?

En dan, wat denk je als je dit urenlange gesprek meegemaakt hebt? Dr. R. de Reuver gaf als spontane reactie ‘dat het ons allen gaat om de opbouw van de kerk van Christus, die ruimte biedt en waar het gesprek gevoerd wordt. Het gaat ons om de navolging van Christus, om zegen waar we allen om verlegen zijn.’

Zelf was ik dankbaar voor de uitslag van de stemming en voor de wijze waarop het moderamen met het thema ‘Huwelijk, relaties en zegen’ in een op dit punt diep verdeelde kerk omgegaan is, maar ging ik tegelijk niet blij naar huis. Want het gaat niet om de uitslag van een stemming, maar om hoe de kerk het huwelijk als een instelling van God in onze kantelende cultuur blijft beschermen en hoe ze in blijde dagen en in de gebrokenheid van het leven hetero- en homoseksuelen pastoraal nabij is. In de kerk kan dat niet anders dan binnen de kaders van de beloften en geboden van God, de weg waarin Zijn zegen ontvangen wordt. Op deze punten raakte de diversiteit in denken en beleven in de kerk je opnieuw tot in de kern. Kun je die verscheidenheid wel allereerst als rijkdom zien, of moeten we onze verdeeldheid voor God belijden? Is Zijn geopenbaarde wil niet duidelijk, of is ons en mijn verstand verblind?

Heilige Geest

We bidden daartoe om de Heilige Geest, Die de wegen van het Woord nimmer verlaat. Die Geest hebben we nodig voor het voortgaande gesprek. Lastig hierbij vind ik het voortdurende verwijt van discriminatie. In Woord & Dienst schreef ds. Knevel dat het gaat om ‘inclusief kerk-zijn dat uitdrukt dat Gods liefde uitgaat naar alle kinderen. Maar dat kan alleen als we een geloofsopvatting die anderen discrimineert om hun andere manier van uiting geven aan liefde en trouw, binnen de kerk tegenspreken en ter verantwoording roepen.’

Daags na de synode ging oud. Goudkamp in dagblad Trouw nog verder: ‘Kan ik aan mijn kinderen uitleggen dat ik hen door hen te laten dopen onderdeel heb gemaakt van een discriminerende kerk?’ Hij stelde dat ‘we eigenlijk met heel veel mensen deze kerk nu zouden moeten verlaten’, schreef zelfs een stuk met de kop ‘Waarom de PKN zou moeten leeglopen.’ 

Kerkelijk gesprek

Kunnen we in het kerkelijk gesprek duidelijk maken dat de liefde als vervulling van de wet niet losstaat van de geboden van God, die heilzaam zijn, die ons willen leiden door dit leven? Kan ik duidelijk maken dat dit met discriminatie niet te maken heeft? En vooral, hoe doen we dat vandaag als gehele gemeente en als kerk: ‘De heiliging volbrengen in het vrezen van God’? (2 Kor.7:1)

Zo wil de Gereformeerde Bond vanuit zijn roeping voor de kerk ook over dit thema het gesprek blijven zoeken, bescheiden in onze verwoording én ervan overtuigd dat de Geest van Christus de kerk door de vernieuwing van haar gezindheid laat onderscheiden wat de goede en volmaakte wil van God is. Om die Geest zijn we zeer verlegen.

P.J. Vergunst