Tegenmachten
In het Nieuwe Testament lezen we regelmatig over machten, over tronen en wereldbeheersers, over de goden van deze eeuw. Het is in de brieven van Paulus vaak een opsomming van imponerende, maar ook moeilijk benoembare realiteiten. Het heeft iets schimmigs.
Wat duidelijk is, is dat deze machten willen heersen over de mens. Ze willen als goden functioneren en vereerd worden. Ze willen het voor het zeggen hebben in mensenlevens. Het lijkt er overigens op dat de mens zelf die machten ook machtiger kan maken. En juist daar waar mensen God verlaten, komt meer ruimte voor die tegenmachten in het geestelijk vacuüm dat ontstaat. Machten hebben een vervreemdend effect. Ze vervreemden mensen van elkaar, en proberen de omgang tussen God en mens te ontregelen.
Machtsmanifestaties
Er is veel discussie over deze begrippen. Soms denk je dat ze eigenlijk amper doorgedrongen zijn in ons geestelijk bewustzijn: in de opvoeding, in onze gebeden of in onze preken. Het bewustzijn dat er een tegenmacht is, die vlakbij kan komen. Maar als Paulus het over de geestelijke wapenrusting heeft, noemt hij ook dit.
De Mammon, (let op die religieuze typering), dat is eigenlijk een heel concrete machtsmanifestatie die helder benoemd wordt. Ook de staat is vaak benoemd als een macht die uit kan groeien tot een tegenmacht. Historisch kun je daar veel voorbeelden van geven.
In de Bijbel zie je het in de bijna mythische stedennamen: Babylon, Rome. En ideologie kan religieuze trekken krijgen. Iemand schreef: ‘Kenmerkend voor de machten is dat ze een gedragsbepalend effect hebben op mensen, dat ze ongrijpbaar zijn, anoniem en dat ze een totalitaire neiging hebben.’ De Mammon kan zich verschuilen in systemen en structuren die het gedrag en de zelfwaarde van mensen gaat bepalen.
Ik kan me wel voorstellen dat er mensen zijn die zeggen dat onze tijd ook vraagt om een doordenking van die begrippen. Wat bedoelde Paulus? Hoe spreek je vandaag over die dingen, nuchter maar op je hoede? Wat grijpt nu naar de macht? Wat is onder ons machtig, zonder dat we doorhebben misschien?
Verzet
Wat mij in het profetische intrigeert, is de eenvoud van het verzet. Het verzet tegen de gekte van een economie die levens wil domineren is de rustdag koesteren en bewaken. Het verzet tegen de Mammon is de vrijgevigheid. Het verzet tegen erotische macht is trouw aan je geliefde. Het verzet tegen de bangmakerij van de machten is het loflied op Christus. Het verzet tegen racisme is de avondmaalstafel waaraan huidskleur, komaf en sociale status niet meer scheidend zijn. Misschien dat juist alles wat dit stuk wil maken, iets te maken heeft met de machten.
Onderscheidingsvermogen
Vanwege corona is het moeilijk gebleken om een breder beraad over profetische prediking vandaag, op te zetten en inhoud te geven. Dat vraagt gesprek, elkaar zien, de tijd hebben om met elkaar door te spreken. Het was bemoedigend de reacties van lezers van De Waarheidsvriend te ontvangen. Binnenkort zoeken we een moment om live hierover te praten: met theologen, gemeenteleden en predikanten. Reflectie met als doel om onderscheidingsvermogen te ontvangen, voor de gemeente en de prediking.