Theologie en biografie

Enige tijd geleden verscheen er een themanummer van 'Kerk en Theologie' over de verhouding theologie en biografie. Wordt iemands theologische overtuiging niet voor een belangrijk deel medebepaald door zijn eigen levensweg vraagt ds. G. van Meijeren.

De kerkhistoricus dr. Frits Broeyer beschrijft in een opstel de situatie waarin dr. Hendrikus Berkhof − de latere auteur van Christelijk geloof − tijdens de Tweede Wereldoorlog dorpsdominee was in Lemele. Dr. Broeyer vraagt daarin vooral aandacht − aan de hand van Berkhofs preken − voor zijn betrokkenheid bij het kerkelijke verzet en zijn hulp aan de Joden. Hier volgt een klein fragment uit een bijdrage die verder zeer de moeite waard is.

Kerk en Theologie

Berkhof wist wat hij aan de gemeente Lemele had. Hij voelde aan dat men zich er net als hij, bewust van was dat de (Joodse, GvM) kinderen een verschrikkelijk lot wachtte, als zij niet ergens terecht konden. In de in 1965 gepubliceerde terugblik op zijn jaren in Lemele schreef Berkhof dat het hem in 1940 al getroffen had wat er door gemeenteleden na de capitulatie voor gevluchte militairen gedaan was en daarna wat er in de illegaliteit door velen uit Lemele met levensgevaar werd gepresteerd. Om stedelingen te helpen hield men de prijs van tarwe laag. Lemele werd een toevluchtsoord voor Joodse en andere onderduikers. Hij had ervaren, dat ‘in dat alles de liefde tot God en de navolging van Christus doorslaggevend waren.’

Berkhof liep zelf ook gevaar door wat hij voor Joden op zich nam. (…) In de kerk van Lemele had hij op de bovenverdieping in een kamer, met een aangrenzende ruimte om zich snel te verbergen, een Joods echtpaar ondergebracht. Tijdens de oorlog woonde mevrouw H. Bennink-Voortman tegenover de kerk. Zij vertelde dat ze elke avond naar de kerk sloop om de Joodse echtelieden eten te bezorgen. ‘Ik was jong en dan durf je wel wat.’ Haar moeder deed voor hen de was. Als zoveel bewoners van Lemele die Joodse onderduikers in huis hadden, moest zij er zorg voor dragen dat de hoeveelheid was aan de lijn niet als verdacht groot opviel. Mevrouw Bennink wist zich verder te herinneren, dat Berkhof in het koetshuis naast de pastorie tijdelijk Joden onderbracht, als er nog naar een onderduikadres voor hen gezocht werd: ‘Hij waagde veel.’

Lees de volledige tekst van dit artikel in De Waarheidsvriend van 2 september 2016. (We hebben momenteel een mooi aanbod voor nieuwe abonnees.)