Theologie studeren
Kritisch het eigen geloof tegen het licht houden of de eigen traditie bevragen gaat niemand in de koude kleren zitten
Toen ik in september 1993 naar Utrecht ging om theologie te studeren – toen kon dat nog in Utrecht – meldde ik mij op twee afdelingen: bij de Universiteit Utrecht en bij de kerkelijke opleiding. De unieke hervormde constructie van twee opleidingen: een openbare en een kerkelijke. Aan de kerkelijke opleiding mocht je geloof helemaal meedoen en leerde je midden in de kerk te staan, met studenten die later je collega’s zouden zijn.
Achteraf denk ik wel eens: die kerkelijke opleiding zorgde ook voor een soort buffer tussen kerkelijk geloof en academische theologie. Als je in je studie de kritische tegenstem tegen je geloof voelde, kon je altijd nog met je vinger naar de openbare universiteit wijzen: daar was de bijbelkritiek, terwijl de kerk zorgde voor dogmatiek en praktische theologie.
Dat is aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) tegenwoordig heel anders. De oude hervormde constructie bestaat niet meer in die vorm. De PThU heeft alle vakken in huis die vroeger onderdeel waren van de staatsfaculteit. Dat er soms een kritische wind wordt gevoeld, komt simpelweg ook doordat de opleiding die verbonden is aan de kerk, gewoon alle vakken geeft, alle vakken even wetenschappelijk en alle vakken even existentieel.
Dat is winst. Theologie moet één geheel zijn, van hart en hoofd, van wetenschap en existentie. Het zorgt er soms ook voor dat het schuurt: kritisch het eigen geloof tegen het licht houden of de eigen traditie bevragen gaat niemand in de koude kleren zitten. Het maakt theologie ook een raar vak. Je denkt het te weten, maar daar kom je niet mee weg. Je kunt niet dezelfde blijven, want je persoon doet helemaal mee. Maar dat is nu precies studeren. ‘Wie niet studeert, is niet bekeerd’, luidt een oud bevindelijk gezegde. Het is jezelf, je geloof, je traditie inbrengen. Omdat je het niet allemaal al weet en omdat kerk-zijn elke generatie weer opnieuw gestalte moet krijgen. Als je bekering niet nodig vindt, is er aan theologie studeren eigenlijk weinig aan.