Predikanten, ouderlingen en bezoekbroeders en -zusters die op huisbezoek gaan, krijgen nog wel eens te horen dat er van alles mankeert aan de kerk. Dat kan gemeenteleden doen besluiten niet of nauwelijks meer naar de kerk te gaan. Maar afgeven op de kerk is toch eigenlijk vooral afgeven op jezelf?
Het gesprek met hen die zijn afgehaakt of dreigen af te haken, kan weerbarstig zijn en de vraag oproepen hoe je als predikant, ouderling of bezoeker door die weerstand heen komt. In dit artikel wil ik iets aanreiken wat mogelijk kan helpen om in gesprek te komen met hen die afgeven op de kerk. Vooraf enkele opmerkingen over de vragen hoe je in gesprek komt en wat er nodig is voor een goed (geloofs)gesprek.
Een Derde
Twee geschiedenissen uit de Bijbel kunnen ons helpen. De geschiedenis van de Emmaüsgangers en de geschiedenis van Jezus bij de bron in gesprek met een Samaritaanse vrouw. Kernzinnen bij de ontmoeting van Jezus met de Emmaüsgangers zijn: met elkaar in gesprek gaan, het uitwisselen van elkaars gedachten, in dialoog zijn met elkaar en een gelijkwaardige en wederkerige relatie aangaan. Het gaat om samen delen en uitspreken wat er leeft in het hart, al gaandeweg met elkaar een eindje oplopen. En dan komt plotseling, niet verwacht, als een verrassing, bij het gesprek een Derde, een ‘onbekende’.
Gods aanwezigheid kan er zijn, terwijl het niet direct ervaren wordt. De Derde stelt open vragen: ‘Wat zijn dit voor gesprekken?’ en ‘Waarom kijk je zo droevig?’ Het gaat van feiten naar de emotie, en verder naar de ervaring en de beleving. Jezus gaat terug in de geschiedenis, roept in herinnering. Een bepaalde gebeurtenis in herinnering roepen kan helpen om te verduidelijken, de ander laten ontluiken, zodat de ander zich gekend weet.
Twee vragen: Staan we open voor het werk, de openbaring van Gods Geest bij een gesprek op huisbezoek? Hebben we er hoge verwachtingen van?
Ontdekkende vragen
Bij de bron van Jakob gaat Jezus in gesprek met een vrouw. Wat doet de Heiland? Hij sluit aan bij de situatie van het moment. De omgeving, de context speelt hier mee. Het is een vertrouwde omgeving voor de vrouw. Ze verricht een alledaagse handeling: water putten. Bij die handeling sluit Jezus aan.
Vertrouwen winnen doe je door de ander serieus te nemen, door oprechte belangstelling te tonen, zonder voorwaarden. Belangeloos. En door de ander in zijn of haar waarde laten. Het zijn ingrediënten voor een goed gesprek, een echte ontmoeting. Samen bij de Bron, het Woord van God. Samen het verlangen wakker roepen, goede vragen stellen, bijvoorbeeld: ‘Wat bezielt ons bij de gemeente van Christus te horen?’, ‘Wat geeft energie, zijn onze verwachtingen van de Heere en elkaar?’, of: ‘Waar verlang jij naar?’ en ‘Waar loop je tegen aan, wat belemmert, stoort en waar zie je kansen?’
Het zijn levensvragen en tegelijk ook ontdekkende vragen. Jezus stelt de Samaritaanse vrouw een ontdekkende vraag. Niet om haar te veroordelen, maar om deze vrouw in de spiegel te laten kijken. Zo, al pratend, krijgt het gesprek verdieping, komt het tot de kern.
Relaties
Tot de kern komen is een boek van dr. Johan Smit, predikant en pastoraal supervisor. Smit beschrijft vier lagen in het gesprek. De lagen helpen tot de kern van een geloofsgesprek te komen. De eerste laag is de laag van de feiten. Een gesprek begint vaak zo: ‘Hoe gaat het met je? Waar woon je? Hoelang al? Waar kom je vandaan?’ Feiten kunnen helpen om te verdiepen, om naar de tweede laag te komen, de laag van de gevoelens. Vragen hier kunnen zijn: ‘Kan je iets vertellen over je achtergrond? Je roots? Relaties? Hoe je woont?’
In deze laag komen dus gevoelens aan de orde, emoties. Beleving speelt in deze laag een grote rol. Wat vanuit deze laag naar voren komt, kan helpen om in de volgende laag te komen, de derde laag. Dat is de laag van de levensbeschouwing. In deze laag praat je met elkaar over het geloof, de kerk, levensvragen, veranderingen in de maatschappij en je kijk op het leven, en over de vraag of religie in het dagelijks leven wel of geen rol speelt. Een laag die raakt aan het onderwerp afgeven op de kerk.
Kwetsbaar
‘Wat is jouw verlangen als het gaat om je relatie met de Heere? Hoe word je gevoed in die relatie? Wat betekent het geloof voor jou persoonlijk in je studie, werk en gezin?’ Vragen die raken aan de vierde laag, de laag van de geloofsbeleving, de intieme relatie met God.
In deze laag spreek je niet over het geloof, maar vanuit het geloof. Hier kijk je samen in elkaars hart en deel je het verlangen. Je deelt wat je zelf mag ervaren in de relatie met de Heere God. Wat je hoopt, gelooft en verwacht. Teleurstellingen kunnen worden uitgesproken. Vreugden worden gedeeld. Je zoekt hoe je voor elkaar van betekenis kunt zijn als huisgenoten van het geloof.
Voor zo’n gesprek hoef je geen theoloog te zijn, wel een oprecht gelovige die het durft om zich kwetsbaar op te stellen, samen open te staan voor het werk van Gods Geest.
Graag wil ik nog enkele praktische tips doorgeven, vaardigheden voor het gesprek. Neem de tijd om je goed voor te bereiden voor het gesprek, de ontmoeting. Zoek de stilte op als dat mogelijk is en bid de Heere om wijsheid, kracht en moed (Ps.85:3, ber.).
Wees jezelf
Echt luisteren is moeilijk. Je moet niet alleen horen wat de ander zegt, maar je moet ook horen wat er tussen de woorden verstopt zit, welke gevoelens er onder de woorden zitten, of juist het tegengestelde gevoel dat als onderstroom meespeelt. Je probeert iets te verstaan van het levensgevoel van degene die je iets toevertrouwt. Wees dus met aandacht bij de ander. Vat af en toe in je eigen woorden samen wat je hebt gehoord.
Verstaan speelt zich af op minstens drie niveaus: het niveau van de oren en de taal (volgen van het verhaal), het niveau van de gevoelens (iets geeft verdriet, zorg, onmacht) en het niveau van de zingeving (een bepaalde gebeurtenis geeft perspectief, hoop, verdieping in het geloof).
Luisteren doet ook iets met jezelf. Het verhaal van de ander roept van alles bij je wakker: instemming, afkeuring, verontwaardiging, medelijden of herkenning. Zorgvuldigheid en respect in de omgang met de ander en jezelf zijn dan van grote waarde. Belangrijk is vooral: wees jezelf.
Reflecteer na een gesprek. Reflecteren is meer dan (na)denken. Reflecteren is goede vragen aan jezelf stellen. Waarom is een ontmoeting goed te noemen? Of waarom niet? Hoe zat ik als persoon zélf in de ontmoeting? Heb ik de ander geholpen om zelf betekenis te geven aan wat er (niet) gebeurde?
Aanvaarden en empathie zijn van belang. Aanvaarden is iemand accepteren zoals hij of zij is. Dat geeft veiligheid. Empathie is invoelen. Je proberen zo veel mogelijk in de ander in te leven en aan te voelen hoe bepaalde dingen voor hem of haar zijn. Wees optimaal betrokken met maximale afstand. Neem de gevoelens van de ander niet over, maar blijf een tegenover.
Ook nog tien concrete tips lezen? Log dan in. Nog geen abonnee? Neem dan een jaarabonnement (€ 53). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!
"*" geeft vereiste velden aan