Uitdagend en hoopvol
De Rotterdamse predikant ds. René van Loon heeft een sympathiek en tegelijk spannend boek geschreven over de lente die hij voorzichtig in de kerk in Nederland meent op te merken.
Met een open blik en op een vriendelijke, respectvolle toon geeft hij impressies van allerlei kerken en missionaire initiatieven die hij in het kader van een studieverlof heeft bezocht. De impressies zijn echter niet vrijblijvend, omdat ds. Van Loon deze deelt in het kader van zijn zoektocht naar wat God op dit moment aan het doen is in de kerk. Bovendien vertaalt hij ze daarnaast ook naar concrete en scherpe aanbevelingen om Gods roeping in deze door Hemzelf gewerkte lente te volgen.
Veelkleurig en dynamisch
Het landschap van de kerk in Nederland dat ds. Van Loon ziet, is niet alleen in lentebloei. Hij ziet ook de herfst van de krimpende en seculariserende kerk en zelfs de winter waarin nauwelijks leven meer is. De moeite en pijn van de teruggang wil hij niet wegwuiven, maar tegelijk is hij is er ook van overtuigd dat de hoopvolle tekenen van nieuw leven en groei in de kerk dankbaar moeten zien en delen, als de sneeuwklokjes die de bodes van een nieuw seizoen zijn.
In verschillende hoofdstukken neemt hij de lezer mee op een reis langs nieuwe kerkplekken, al veel langer bestaande bloeiende gemeenten en de voor autochtone Nederlanders vaak onzichtbare wereld van de migrantenkerken. De brede, oecumenische blik levert een mooi beeld op van de veelkleurige en dynamische beweging van de kerk in Nederland – van gereformeerd tot charismatisch en van roomskatholiek tot een Ethiopische migrantenkerk, in steden en dorpen, groot en klein.
De reformatorische kerken die zich voornamelijk op de biblebelt bevinden vergeet de auteur ook niet. Deze kerken zijn weliswaar geen tekenen van een nieuwe lente, omdat ze nauwelijks nieuwkomers trekken, maar wel plekken van blijvende groei én een broedplaats van gelovigen die op andere plekken betrokken zijn bij de lente in de kerk.
Oecumene van de missie
Na een bezoek aan Engeland, het gidsland van de missionaire veranderingen in de Europese kerken, trekt ds. Van Loon een aantal lessen uit de impressies die hij heeft gedeeld. Hij zet dan in bij de kerk als een dynamisch netwerk waarin verschillende kerken en missionaire initiatieven elkaar wederzijds steunen en versterken om een beweging voor het Evangelie te vormen die zoveel mogelijk mensen weet te bereiken met het Evangelie.
Collega Van Loon pleit voor meer bruggenbouwers en een consequent denken en werken vanuit de eenheid van de kerk, in plaats van concurreren en ieder je eigen kerkelijke koninkrijkje bouwen. Een van de kenmerken die hij ziet in de lentebloei van de kerk, is ook een beweging van onderlinge eenheid en samenwerking om het Evangelie te delen.
De oecumene van officiële kerkelijke toenadering lijkt me zo via de oecumene van het hart te verschuiven naar een oecumene van de missie. Deze heeft een kerkvisie die veel meer uitgaat van de kerk als een dynamisch netwerk van verschillende kerken en bewegingen dan als een geheel van instituten die samen het ene lichaam van Christus vormen.
Vruchtbare bodem
Spannend wordt het boek als ds. Van Loon de kritische vraag stelt of de lente die hij ziet wel een vruchtbare bodem heeft. De vraag is, met andere woorden, of hij verwacht dat de voorzichtige lente zal leiden tot groei en bloei van de kerk.
Met vele anderen meent hij dat er in onze samenleving meer openheid voor religie en oog voor het christendom is gekomen. De inhoudelijke leegte en zware last van de individuele vrijheid hebben religie weer meer in beeld gebracht in de samenleving en bij opiniemakers van links en rechts. Ook ziet ds. Van Loon bij de jongere generatie, die niet met het christelijk geloof is opgevoed, dat de grote onbekendheid samengaat met een nieuwe onbevangenheid, nog versterkt door de groeiende zichtbaarheid van christenen met een migratieachtergrond.
Van Loon sluit zijn impressies af met tien aanbevelingen om de lente van God de ruimte te geven. Een aantal ervan is urgent: het gebed om Gods groei en bloei, een omslag van doemdenken naar hoop (met inzet en keuzes als gevolg), woord en daad hand in hand laten gaan, een verandering in de liturgie die recht doet aan de culturele veranderingen en de diversiteit op het gebied van muziek (met een veel grotere investering in goede musici, liturgie en liederen), meer aandacht voor zoekers en nieuw-gelovigen en meer verbinding tussen autochtone en migrantenchristenen.
Secularisatie
Dit boek verdient een plek op de agenda van kerkenraden en missionaire werkgroepen of teams. Het geeft in de bezinning op de staat en roeping van de kerk in Nederland een uitdagend en hoopvol verhaal dat ons inspireert en bij de les houdt.
Daarbij zou het goed zijn om niet alleen naar het uiterlijk van de kerk te kijken (aantallen, jeugd, initiatieven, activiteiten). Ds. Van Loon neigt door zijn insteek sterk naar deze kerkelijke focus op secularisatie. Maar de secularisatie van het hart en van concrete levenskeuzes gaat ook door, zowel in de bestaande kerken, als in missionaire initiatieven, migrantenkerken en groeiende (mega-)kerken die drijven op de ‘circulation of the saints’ en een ‘God-maakt-onsgelukkig-evangelie’.
Verlies
Verder zou in die bezinning ook eerlijk de vraag moeten worden gesteld of de Engelse theoloog Alister McGrath aan het begin van deze eeuw een profetische uitspraak deed, toen hij sprak over het einde van het protestantisme. De impressies van de lentegroei geven mij de indruk dat de Geest vooral gebruikmaakt van een evangelicale (charismatische) spiritualiteit en liturgie en dat het typisch protestantse kerkgenootschap in de missionaire beweging sterk gerelativeerd wordt.
Ds. Van Loon schrijft ook eerlijk dat de nieuwe groei voor hem ook een verlies van kostbare, vertrouwde vormen betekent. Wanneer God deze lente aan het werken is, lijkt het me van moedig geestelijk leiderschap getuigen dat we niet alleen het nieuwe leven van deze lente met geloof en wijsheid omarmen, maar ook eerlijk aandacht schenken aan het verlies, als een vorm van ons kruis op ons nemen en van rouw over wat ook in de kerk de tand des tijds niet heeft doorstaan.
Omdat een inspiratiedag vanwege de coronacrisis niet door kon gaan, start op 26 september om 19.30 uur een interactieve livestream over ‘Lente in de Kerk’. Presentator Marleen Stelling gaat dan in gesprek met ds. René van Loon, missionair consulent Petra de Jong- Heins en pastor Onaolapo Smith Asubiaro over lente in oude, nieuwe en migrantenkerken. Vervolgens verschijnen tussen 28 september en 26 november elke week twee webinars. Meer informatie via www.cgk.nl/lente indekerk