Vergeten lijden

Door: P.J. Vergunst

Diaconaat

27-08-2024

Hoe erg is ‘vergeten’? Het hangt er uiteraard vanaf wát of zelfs wie je vergeet. Nu heeft de ene mens een iets beter geheugen dan de andere. Sowieso is vergeten van je naaste, van je Schepper, van Gods zegeningen een ernstige zonde.

In een vluchtelingenkamp in Soedan is begin augustus officieel een hongersnood vastgesteld. Een half miljoen mensen wordt door een tekort aan voedsel ernstig bedreigd. Dagelijks sterven er mensen en via satellietbeelden is de snelheid te volgen waarmee de begraafplaats bij het kamp uitgebreid wordt. Deze hongersnood komt niet direct door het klimaat, door hitte of overstromingen. Een burgeroorlog tussen regeringstroepen en rebellen die al anderhalf jaar woedt, maakte tien miljoen mensen tot vluchteling. Boeren hebben door de strijd niet voldoende gewassen kunnen planten, zodat de komende oogst kwetsbaar is.

Wat gebeurt er in een context als deze? Dat hoorden we een maand eerder, het nieuws dat Soedanese vrouwen in ruil voor eten gedwongen worden seks te hebben met militairen van het leger. Ervaringen van deze vrouwen worden breed herkend. Humaniteit zakt door een ondergrens, is ver te zoeken als jij jouw lichaam, jouw waardigheid verkopen moet om je kinderen te voeden.

Waarom hier de focus op Soedan? Omdat we geneigd zijn voorbij te leven aan wat er gaande is in de wereld, omdat ongekend groot leed plaatsheeft terwijl wij dat niet beseffen. We vergeten onze naaste, momenteel vooral omdat twee brandhaarden de meeste aandacht krijgen: de oorlog in Oekraïne en het conflict in het Midden-Oosten, al merk je dat ook voor die gebieden de aandacht verslapt.

ZOA, Open Doors, GlobalRize

Het is de ZOA, de vijftig jaar oude hulpverleningsorganisatie die wereldwijd helpt waar mensen lijden door oorlog of natuurrampen, die ons om deze reden jaarlijks ‘De Vergeten Lijst’ aanreikt, een overzicht van vijf langdurige crises waarvoor de aandacht weggeglipt is. Voor deze lijst kijkt de ZOA naar de zwaarte van een dramatische situatie in relatie tot de aandacht die er in de media in Nederland voor is. Het is een instrument dat bij de kenmerken van de eindtijd lijkt te horen, zoals Open Doors ons elk jaar een Ranglijst Christenvervolging biedt en we van GlobalRize een Ranglijst Onbereikten met het Evangelie krijgen.

Geen stem

Is het boze opzet dat deze landen niet de nodige aandacht van de media krijgen? Nee, want oorlogsverslaggever zijn is een gevaarlijk beroep (in 2023 stierven er 120 journalisten tijdens hun werk, de meesten in Gaza) en niet overal is een goede infrastructuur meer om als journalist actief te zijn. Andere landen laten geen journalisten toe. Zouden juist christelijke media in deze context (via persbureaus?) niet de stem moeten doorgeven van degenen die zelf geen stem hebben? Gelukkig gebeurt dat in veel situaties wel, onder meer in de aandacht voor de lijdende kerk in een gesloten land als Noord-Korea.

De Bijbel tekent ons veel situaties van mensen die het goed hebben, die levend in luxe de nood van de naaste vergeten. Zo had de rijke man in Lukas 16 geen oog voor de bedelaar aan zijn voordeur, Lazarus. De aandacht voor zijn steeds hogere inkomen belemmerde het zicht op een stervende naaste. Het is genade van God als we ons eigen leven hierin niet herkennen. In elk geval leert de Heere Jezus rijke westerlingen in dit hoofdstuk hoe een leven zonder barmhartigheid eindigt, als de rijke man na zijn sterven uit de mond van Abraham hoort: ‘Nu wordt hij (Lazarus) vertroost en u lijdt pijn.’

Jouw weldoener vergeten

Veelzeggend over onze menselijke aard is (Gen.40) het gedrag van de chef van de schenkers aan het hof van farao. Als Jozef hem diens droom uitlegt en voorzegt dat hij in ere hersteld wordt, vraagt Jozef: ‘Denk aan mij…, vertel over mij aan farao…, maak dat ik uit deze gevangenis kom.’ Het slot van Genesis 40 luidt echter: ‘Het hoofd van de schenkers dacht echter niet meer aan Jozef, maar hij vergat hem.’ Hier vergeet iemand zijn weldoener!

Is dát niet de zonde die de profeten de eeuwen door hekelen, dat we niet meer denken aan wie ons zegende? In elk geval klinkt voortdurend het appèl niet te vergeten welke rijkdom en zegen de Heere ons schonk, zegeningen die leiden moeten tot het eren van Hem:

Loof, loof, mijn ziel, de Hoorder der gebeden;
vergeet nooit één van Zijn weldadigheden;
vergeet ze niet; ’t is God, die ze u bewees. (Ps.103)

Rente en winst

De Bijbel noemt het een ernstige zonde als Israël én de omliggende volken hun Schepper vergeten, terwijl Hij trouw en genadig is. Bij monde van de profeten – we komen ‘vergeten’ met name in het Oude Testament tegen – uit God hierover Zijn verdriet. Neem Jesaja 17, de profetie over Damascus, waarin God zegt dat sterke steden tot een verlaten plek zullen worden: ‘Want u bent de God van uw heil vergeten, aan uw sterke Rots hebt u niet gedacht.’

In Jeremia 3 richt de HEERE Zich tot het afvallige Israël en vertelt de profeet dat op de kale hoogten smeekbeden en geween klinken, ‘want zij hebben de HEERE, hun God vergeten’. Dat vergeten van God gaat gepaard met concrete zonden, zegt een derde profeet, Ezechiël (22:12): ‘Rente en winst hebt u genomen, u hebt uw naaste door afpersing afgezet, en u bent Mij vergeten, spreekt de Heere HEERE.’ Net als bij de rijke man of in onze tijd in het rijke Westen gaat welvaart hier gepaard met het vergeten van God én het vergeten van het lijden van onze naaste.

Onverschilligheid

Aan de zonde van het vergeten – ook van het lijden van onze medemens, dichtbij of verder weg – moeten wij ontdekt worden. De Joods-Amerikaanse schrijver Elie Wiesel heeft ons geleerd dat het tegenovergestelde van liefde (voor onze medemens) niet haat is, maar onverschilligheid, onverschilligheid die hij de belichaming van het kwaad noemde. ‘We moeten partij kiezen, want neutraliteit helpt de onderdrukker, nooit het slachtoffer.’ Om die reden zijn we de ZOA dankbaar dat zij ons herinnert aan het lijden van miljoenen in Jemen, in Syrië en andere landen.

Laten we ‘De Vergeten Lijst’ van de ZOA als een soort monument zien, een monument dat herinnert aan wat er was of is en dat ons behoedt om te blijven bij de waan van de dag, dat voorkomt dat we ‘liefhebbers van onszelf of geldzuchtig zijn’, kenmerken van de zware tijden in de laatste dagen die 2 Timotheüs noemt.

In beide handpalmen

In de nood van het leven roept een kind van God: ‘Sta op, HEERE God, hef Uw hand op, vergeet de ellendigen niet.’ (Ps.10) of ‘Heeft God vergeten genadig te zijn?’ Kan in de vertwijfeling van ons kleingeloof deze vraag niet klinken? Uiteindelijk vindt de gelovige rust in de wetenschap dat Hij níet vergeet, dat Hij hierin zó anders is dan wij mensen. Dat onderwijs hebben de profeten ook verkondigd. Als Jesaja (49:15) vraagt of een vrouw haar zuigeling vergeten kan, zegt hij dat zélfs als dit gebeurt, God Zijn volk niet vergeten zal: ‘Zie, Ik heb u in beide handpalmen gegraveerd.’

Troostrijk is het dat de God van de hemel in Zijn trouw ons niet vergeet, dat Hij om Christus’ wil slechts de zonden van de Zijnen voor eeuwig wegdoet, ze werpt in de diepten van de zee, de plaats waar niemand iets vinden kan. Zou de kerk in Syrië in haar taal deze woorden zingen?

Gij weet, o God, hoe ’k zwerven moet op aard’;
mijn tranen hebt G’ in Uwe fles vergaard.
Is hun getal niet in Uw boek bewaard,
niet op Uw rol geschreven?

Troostrijk, ook voor de oprechte werker in Zijn Koninkrijk, is dat God niet onrechtvaardig is dat Hij uw werk zou vergeten en de liefdevolle inspanning die u in Zijn Naam bewezen hebt (Hebr.10). Er is een gedenkboek voor Zijn aangezicht.

Diakenen

Als we het beeld van Christus vertonen – en daartoe is de kerk geroepen –, mogen wij de lijdenden vandaag niet vergeten. Laten de diakenen hierin vooropgaan, de roeping van de gemeente tot dagelijks (!) dienstbetoon (Hand.6:1) levend houden en stimuleren dat aan die roeping uitvoering gegeven wordt. Wie zo de geringste broeder dient, die dient niemand minder dan de Zoon des mensen.