blog

Henri Nouwen: Fondswerving is een vorm van dienstbaarheid

Voor stenen of voor mensen

Bij de jaarlijkse actie Kerkbalans zijn de Protestantse Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk de twee grootste deelnemers. Toch is er een aanzienlijk verschil tussen hen. Over de keuze tussen steen of mensen.

De helft van de door het Katholiek Nieuwsblad geënquêteerden gaf dezer dagen aan meer aan de actie Kerkbalans te willen geven als het geld niet enkel aan gebouwen opgaan zou. Voor deze helft heb ik veel begrip. Immers, bij de oecumenische buren gaat tachtig procent (!) van de opbrengst van de jaarlijkse grote actie voor de kerk naar het in stand houden van gebouwen. Dan is er toch iets niet goed gegaan in de inrichting van het gemeentelijke leven… Anders dan protestantse kerken zijn de rooms-katholieke kerken permanent ‘gewijde en heilige plaatsen’ waar Christus sacramenteel aanwezig is.

De kerk – we dienen daarbij toch niet als eerste te denken aan de Dorpskerk, aan de Sionskerk of de Zuiderkerk, maar aan wat de Nederlandse Geloofsbelijdenis ons voorzegt: ‘Wij geloven dat er één katholieke of algemene kerk is. God vergadert ons namelijk als gelovigen, die al hun heil van Jezus Christus verwachten. Wij zijn gewassen door Zijn bloed en geheiligd en verzegeld door de Heilige Geest.’ Voor deze kerk willen we deze en volgende week allermeest onze gaven geven.

Spreken over geld

Als we momenteel de jaarlijkse actie Kerkbalans uitvoeren, betekent dit dat er in de kerk over geld gesproken wordt. Hier en daar voel je dat dit als ongemakkelijk ervaren wordt, hoor je van predikanten die zich liever wat afzijdig houden, omdat zij zich op het geestelijke willen concentreren. Alsof onze omgang met de financiën niet eveneens geestelijk is, alsof ten aanzien van Gods geboden onze portemonnee buiten schot blijft…

Ik herlas dezer dagen het vraaggesprek met ir. L. van der Waal ter gelegenheid van zijn terugtreden als penningmeester van de Gereformeerde Bond, twintig jaar geleden. Nuchter merkte hij op dat ‘het geld en goed van de kerk dienstbaar moeten zijn aan de voortgang van het Evangelie. Dat geldt trouwens alle beleid in de kerk.’ Helaas is in de kerk geld ook als machtsmiddel gebruikt, kunnen individuele gemeenteleden eveneens deze weg gaan als ze met een hand op de knip hun onvrede over de dominee of het beleid uiten. Aan mensen die altijd maar geneigd zijn met geld een verkeerde kant op te gaan, zegt Gods Woord, heel nuchter: ‘De zegen van de HEERE, die maakt rijk.’ Met hard werken alleen komen we er niet. 

Mensen en middelen

Voor het functioneren van de gemeente zijn mensen nodig – en de aandacht die Kerkbalans heeft, is een kans om ons hierop concreet te bezinnen. Want de gestalte van de kerk wijzigt zich in hoog tempo, wat zomaar aan je voorbij zou kunnen gaan, als je gemeentelid bent in Putten of Stolwijk. Neem het feit dat in de komende tien jaar 740 van de 1550 predikanten uit de Protestantse Kerk hun emeritaatsgerechtigde leeftijd hopen te bereiken. De instroom van jonge dienaars van het Woord compenseert dit niet. Kerkbalans is daarom ook aanleiding om te bidden om werkers in de wijngaard, om een opleving in de kerk, om bekering van zondaars.

Voor het functioneren van de gemeente zijn ook middelen nodig – en dat betekent aandacht voor het geefgedrag van jong en ouder. Met dit punt heeft elke gemeente te maken en meer en meer zoeken kerkrentmeesters naar inzicht hierin. Immers, als een kleine gemeente nog altijd een volledige predikantsplaats kan opbrengen maar zeventig procent van de vrijwillige bijdrage komt van de 65-plussers, dan is een voorspelling over de nabije toekomst mogelijk. Vooral zal dit inzicht nu tot beleidsvorming moeten leiden.

Zichtbaar maken

Een rode draad in de geldwerving van de kerk is de voorbije jaren geweest het meer zichtbaar maken waarvoor de kerk er is. Op de een of andere manier zal de gemeente een inhoudelijke relatie met haar leden moeten hebben, ook met de leden die zich meer aan de rand bevinden en die niet alleen vanwege de geldwerving benaderd moeten worden.

Onder leiding van oud-CDA-kamerlid Jan Schinkelshoek is de Raad voor de Plaatselijke Geldwerving beschikbaar om de gemeenten advies en ondersteuning te geven. ‘Willen we mensen aansporen, motiveren en inspireren om aan de kerk of het kerkenwerk te geven, dan moeten we appelleren aan dat wat belangrijk en waardevol is, inspelen op idealen, moeten we concreet worden.’ Het is goed over bovenstaande woorden elk jaar tijdig na te denken, zodat de gemeente weet waarom een jongerenwerker nodig is en betaald moet worden, wat de noodzakelijke renovatie van de pastorie kost, hoe we God en de naaste dienen met ons diaconale werk. 

Geen bedrijf, geen vereniging

En ja, dan blijft de kerk tegelijk toch… kerk. Ze is geen bedrijf die haar omzet gerealiseerd heeft, geen vereniging die haar doelen behaald heeft. Ze is voorloper van dat Koninkrijk van gerechtigheid en vrede en blijdschap in de Heilige Geest. Blijdschap is er in de hemel – en op de aarde evenzeer – over een zondaar die zich bekeert. Verwondering is er wanneer we de kerk gaan zien als de plaats waar Jezus met zondaars samenwoont. Geldwerving staat daarmee in het kader van de dankbaarheid, in het teken van de liefde als wederliefde tot God. Onze gave voor de gemeente als respons op Zijn onuitsprekelijke gave in de zending van de Zoon. 

*** 

Vanwege het besef dat bij fondswerving in de kerk het zakelijke niet leidend zijn moet, verscheen vorig jaar de Nederlandse vertaling van The Spirituality of Fundraising van Henri Nouwen. De boodschap van deze in 1996 overleden bekende katholieke priester was dat fondswerving niet vragen om geld is, maar een vorm van dienstbaarheid. Hij noemt geldwerving een manier om je missie en je visie met anderen te delen, om de waarde van je boodschap met anderen te communiceren. ‘Als vorm van dienstbaarheid is fondswerving even spiritueel als het houden van een preek, bidden, zieken bezoeken of hongerigen te eten geven.’ 

Geld, brood, arbeid

Geloven in datgene waarvoor ze staan… dát is voor elke vrijwilliger van Kerkbalans essentieel. Overtuigd zijn van het feit dat zonder de christelijke gemeente het dorp en de stad niet goed af zijn. Tja, dan is het ‘een vrij ongemakkelijke conclusie’ van het Katholiek Nieuwsblad dat uit haar onderzoek naar de verdwijning van dorpskerken de functie van de parochies ‘verrassend moeiteloos en geruisloos overgenomen wordt door anderen’. De vraag is legitiem wat deze functie dan inhield.

Ik denk aan een uitspraak van dr. Noordmans: ‘Wij weten van God weinig of niets dan dit dat Hij zich met de zonde bemoeit.’ Waar hoor je van zonde en genade dan in de kerk, waar kunnen schuld en vergeving aan de orde komen op een wijze die vrede biedt? Waar klinkt de vraag die in een prestatiecultuur tot inkeer kan brengen: ‘Waarom weegt u geld af voor wat geen brood is, en uw arbeid voor wat niet verzadigen kan?’ (Jes.55) Ja, dan antwoordt God Zelf: ‘Luister aandachtig naar Mij…’

In dit kader zegt Nouwen dat fondsen werven het delen van je droom met anderen is, hen uitnodigen om mee te doen. Dat verlangen en die vrijmoedigheid zijn gaven van de Heilige Geest. 

Zoek eerst…

Zijn het vooral verhalen uit ons voorgeslacht over mensen die weinig bezaten en toch als eerste de financiën voor de kerk reserveerden, die zelfs als er schulden waren het hart niet hadden dat het busje voor de kerk leeg zou zijn? Moeten we voor die verhalen naar een vorige eeuw? Als kleding en voedsel en onderdak volgend zijn in het zoeken van het Koninkrijk van God (Matt.6:33), dan moet de economische situatie geen beslissende invloed op ons hebben. Toch werd dit over vorig jaar gezegd, namelijk een iets minder goede Kerkbalans-opbrengst vanwege de verhoging van de btw op basisbehoeften, de hogere energielasten, de toename van de zorgpremie… Voor jongere mensen is het de concrete vraag in hoeverre de hypotheeklasten de gaven voor de actie Kerkbalans beïnvloeden. Laten de dienaars van de kerk dit zondag en op andere momenten vanaf de kansel gerust aan de orde stellen, zeker als de continuïteit van gemeente kwetsbaar geworden is. 

In deze weken van de actie Kerkbalans staan God en Zijn eigenschappen (heilig, barmhartig, genadig, rechtvaardig) centraal. Het voelt als een open deur om dit te schrijven. En toch, een ander uniek kenmerk heeft de kerk niet. Met vrijmoedigheid mag je dit ook in het kader van geldwerving delen.

P.J. Vergunst