Was Nederland wel christelijk?

‘Christelijk Nederland' was vroeger een ‘gedoopte natie'. Is dat echt zo? De cijfers in Ede werpen een nieuw licht op de zaak, schrijven A.S. Bos en ds. T. van 't Veld.

Op basis van de cijfers bij de volkstelling in 1899 zouden we mogen concluderen dat Nederland aan het eind van de negentiende eeuw inderdaad een ‘gedoopte natie’ was. De cijfers komen echter van de gemeentelijke bevolkingsregisters en zijn dus afkomstig van de geboorteaangiftes. Op het moment van de geboorteaangifte waren de kinderen nog niet gedoopt. Bekend zijn de verhalen dat ambtenaren van de burgerlijke stand weigerden om als godsdienst ‘geen’ in te vullen.

Om dit te controleren moeten we doopregisters met bevolkingsregisters vergelijken. Dit is voor enkele jaren gedaan voor Ede. Omdat er in Ede en omgeving indertijd alleen hervormde gemeenten waren, is alleen naar de doopboeken van die gemeenten gekeken.

De cijfers zijn gecorrigeerd voor kinderen die elders gedoopt zijn. Hier betreft dat kinderen die in het dorp ‘Geldersch Veenendaal’ geboren zijn, omdat hun ouders zeer waarschijnlijk kerkelijk op Veenendaal georiënteerd waren. Hiervoor is het percentage inwoners daar als maatstaf genomen.