Wetenschapper én vroom

Als je Graafland als godgeleerde wilt typeren, is fijngevoeligheid een woord dat opkomt. Een veranderlijk, beweeglijk theoloog was hij ook. Voor dr. G. van den Brink was hij vooral een voorbeeldig en hoopvol wetenschapper.

Een kleine tien jaar na het overlijden van dr. C. Graafland is onlangs zijn archief ondergebracht in het Historisch Documentatie Centrum (HDC) aan de Vrije Universiteit. Daar zit wel enige ironie in. Graafland zelf had nooit zo veel op met het geestelijk en theologisch klimaat aan de VU van zijn dagen; dat was hem, kort gezegd, te activistisch. Het kon echter wel eens datzelfde activisme zijn waardoor zijn eigen nalatenschap nu – hopelijk voorgoed – aan de vergetelheid is ontrukt.

Onlangs heb ik Graaflands archief in het HCD enigszins verkend. Het bleek te gaan om 51 dozen, die samen meer dan zes meter boekenplank omvatten. In een tamelijk willekeurige steekproef (men moet de doosjes van tevoren digitaal aanvragen en het leek me niet gepast ze allemaal te bestellen) nam ik de inhoud van enkele ervan door – en raakte onmiddellijk weer onder de indruk.
Wat een veelzijdige persoonlijkheid, wat een intense betrokkenheid op geloof, kerk en theologie, wat een enorme werkkracht ook. Het aantal tot op de komma uitgetypte (en dan soms ook nog weer met pen nader bewerkte) lezingen, gehouden bij tal van uiteenlopende gelegenheden, bleek legio. Krantenknipsels met verslagen ervan waren veelal bijgevoegd – Graafland hield kennelijk goed bij hoe hij overkwam. Maar ook het grote aantal uitgetypte preken viel op.
En dan heb ik het nog niet over de vele brieven en stapels collegedictaten. Zo trof ik uitgeschreven teksten van de vele college-uren waarin hij stil stond bij artikelen uit de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Andere doosjes bevatten ongetwijfeld soortgelijke dictaten over de Heidelbergse Catechismus en over specifieke thema’s die hij op college behandelde .
Een deel van dit collegemateriaal vond weliswaar zijn weg in zijn vele publicaties, maar lang niet alles. Het is eigenlijk verbazend dat zoveel leerzaam materiaal ligt te vergrijzen in een magazijn, en het is dan ook te hopen dat het een en ander nog eens wat meer publiekelijk ontsloten komt.

Dat zou ook het beeld dat we hebben van Graafland als theoloog naar mijn inschatting nog wel eens kunnen aanvullen en preciseren. Het zou in elk geval meer zicht geven op wat, in retrospectief gezien, zijn betekenis voor kerk en theologie in ons land is geweest. Je hebt immers vaak enige afstand in de tijd nodig alvorens dat enigszins te kunnen peilen. En Graafland schreef zo veel – hij vergeleek schrijven wel eens met het breien van een sok: gewoon doorgaan, steek na steek… – dat het nog niet zo gemakkelijk is een goed overzicht te krijgen over het geheel van zijn oeuvre.