Zegen en zorg
Vroeger was de kerktelefoon een uitkomst voor mensen die door ziekte of ouderdom niet naar de kerk konden komen. De online diensten die tijdens corona werden geboren, waren een uitkomst in deze crisistijd. Maar een vervanging van samenkomen rond Gods Woord zijn ze niet.
Toen ik van vanaf mijn zestiende bij een melkboer/cafetariahouder een zakcentje verdiende, was zijn vrouw door heftige reuma verhinderd de kerkdiensten bij te wonen. Ze hadden een ‘kastje’ staan en wonderlijk genoeg kwam daar tijdens kerkdiensten de verbinding tot stand om deze mee te maken. Wat een zegen om zo enigszins het isolement te doorbreken van zo’n chronische zieke.
Online luisteren
Wat een verschil tussen toen en nu, waar men nu online kan luisteren. Toen in maart 2020 corona uitbrak en we de kerkdiensten niet konden bezoeken, waren wij als gemeente ‘de Levensbron’ in Goes gezegend met de mogelijkheid dat we via beeld en geluid de diensten konden volgen. Gemeenteleden spraken soms over hun tv of tablet als geneesmiddel en dat was het ook.
Voor voorgangers was het moeilijk om zonder gemeenteleden of soms voor enkele mensen voor te gaan. Zelf heb ik dat als een zware tijd ervaren, zeker in de gemeenten die ik kende. Immers, zonder dat ik me er voor die tijd bewust van was, gebeurde er in de dienst veel meer, want een luisterende gemeente is een actieve gemeente. Ja, ik kon me ook ergeren aan slapers, aan een ongeïnteresseerde houding, aan hen die hun mobiel niet met rust konden laten om andere berichten te zien dan het lezen uit de Bijbel. Maar het positieve had voor mij de overhand. Ik miste het veel meer dan ik me had kunnen voorstellen.
Woord en sacrament
Waar we tegenaan liepen, was het bedienen van de sacramenten. Voor de bediening van de doop werd al vrij snel een oplossing gevonden. De doop werd bediend in het midden van een zeer gereduceerde gemeente. Zichtbaar werd de trouw van Gods verbond in een onzekere tijd. Lastiger werd het als het ging om de bediening van het heilig avondmaal. Kerkenraden bogen zich over deze vraag. Het was enerzijds een vraag die door sommige leden van de gemeente werd gesteld, maar anderen brachten die niet ter sprake. Hoe kwam het dat die vraag vaak achterwege bleef? Dit zette mij aan het denken. Heeft uw, mijn geloof geen versterking nodig? Zeker, het Woord van God leidt door de kracht van de Heilige Geest tot het geloof in Christus, tot besef van zondaar te zijn. Zondaarsogen gaan dan open en de oren worden gespitst en op de Gekruisigde en Opgestane gericht. ‘Laat u met God verzoenen, want Hem Die geen zonde gekend heeft, heeft God voor ons tot zonde gemaakt, opdat wij zouden worden, rechtvaardigheid van God in Hem.’ (2 Kor.5:21)
Het Woord van God, de stem waardoor de Heere spreekt, versterkt het geloof. Echter, in het sacrament van het heilig avondmaal wordt het werk van verzoening geconcentreerd samengevat in de twee zichtbare tekenen van Christus’ verzoeningswerk. Zijn verbroken lichaam, bij het breken van het brood, bij het vergieten van de wijn. Hier klinken de woorden: ‘voor u gebroken, voor u vergoten… voor mij, daar ik anders de eeuwige dood moet sterven.’ Hier is het unieke medicijn voor het zwakke ‘bedelaarsgeloof’ om zo versterkt te worden.
Moeten we, als we de bediening van het heilig avondmaal niet gemist hebben, onszelf de vraag niet stellen hoe het dan met ons geloof en het vertrouwen op de vaste beloften zit, die in Christus ‘ja en amen’ zijn?
Zwerfkatten
Zat en zit er ook een gevaar in online diensten? Voorgangers keken wel eens naar het aantal kliks en vergeleken dat met andere voorgangers. Niets is predikanten en voorgangers vreemd. Shopgedrag werd ruimschoots geconstateerd. Waar was de trouw aan de eigen gemeente?
Geheel nieuw was dit niet. Al zo’n veertig jaar geleden schreef ds. W. van Gorsel over zwerfkatten. Hij doelde op mensen die een dominee achternaliepen en de eigen gemeente ‘rechts of links’ lieten liggen. Hij eindigde het artikel met de opmerking: ‘zwerfkatten’ worden niet vet. Door-de-week werd niet meegeleefd en financieel ook nauwelijks. Ze bleven onzichtbaar. Zou het aantal ‘zwervers’ niet toegenomen zijn door de online kerkdiensten? Er wordt gesproken over toename in individualistisch consumeren op de plaats die ons uitkomt, liefst thuis. Zo wordt het bijbelse gemeente zijn, als schapen van de kudde en als leden van hetzelfde lichaam, echt ondermijnd en het individualisme bevorderd.
Het lijkt wel of de woorden uit ons avondmaalsformulier in de lucht komen te hangen: ‘Bovendien is het door die Geest dat wij als leden van één lichaam met elkaar in ware broederlijke/zusterlijke liefde verbonden worden, zoals de heilige apostel spreekt: Eén brood is het, zo zijn wij velen één lichaam…’ Op welke manier kennen we elkaar dan? Kent de pastorale ouderling, de predikant als herder, de schapen die aan zijn zorg zijn toevertrouwd?
Noodmaatregel
Het volgen van online diensten werd geboren in een tijd van een wereldwijde crisis. Het was een noodmaatregel, de corona kan zomaar weer heftig worden. Laat die noodmaatregel ook voor de gemeente Gods weer tot een noodmaatregel teruggebracht worden. Het opzien naar de koperen slang (Num.21) werd het reddingsmiddel voor opstandelingen. Wie durfde zijn ogen op te heffen naar de levende God? Het bleef voor Israël een bijzonder teken van redding. In de tijd van Hizkia, ruim 500 jaar later, werd de slang vereerd als een goddelijke macht en werd van dat beest redding verwacht (2 Kon.18:4). De slang nam de plaats in van de levende God.
Wat zegt dit mij? Laat de online diensten niet de plaats innemen van de levende verkondiging, want het is te vrezen dat een levende gemeente verder afbrokkelt, met alle gevolgen van dien.
Verloren schapen
Waar zijn de schapen? Zijn het verloren schapen? Toen Jezus sprak over ‘het Brood des levens’, waren er schapen die gekwetst waren door Zijn woord (Joh.6). ‘Van toen af trokken velen zich terug en gingen niet meer met Hem mee.’ Zou corona geen tijd van beproeving kunnen zijn, een testcase voor de kerk? Zorgt het voor schapen van de kudde die nergens meer bij betrokken zijn en die de dunne draad die hen bond, hebben doorgeknipt?
In toenemende mate wordt in christelijk Nederland de tweede zondagse dienst afgeschaft, wegens gebrek aan belangstelling. Kan het geen voorbode zijn van het onderschatten van het belang van de roepstem van God? Er wordt gewezen op de drukte die de dertigers en veertigers met kinderen hebben en die ontdekken dat een vrije zondag goed uitkomt. Dit past in hun systeem. Hoe is dit te rijmen met de oproep om trouw te zijn onder de bediening van het Woord en de sacramenten?
Verloren schapen verdwijnen niet uit het oog en het hart van de Herder, Jezus Christus, want Hij kwam om te zoeken wat verloren was. Zo mogen, nog scherper geformuleerd, afgedwaalde schapen de zorg blijven van de gemeente Gods. Laten we in gebed en met woorden en daden bewogen blijven over de zorgen die online diensten met zich meebrengen.