Geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, dat is de hoge positie van de mens. De mens is het hoogtepunt van de schepping, de onderkoning die heersen mag. Dat beeld van God zien we ook terug in onze gehandicapte naaste, hij of zij die geboren is met een beperking. Als met de ogen van Hem kijken we naar de ander.
Een correctie op ons denken vanuit de Bijbel is altijd heilzaam. Nodig is die blik vanuit het Woord ook ten aanzien van ons kijken naar de gehandicapte naaste. Onze woordkeus, ons dagelijkse taalgebuik, is in dit opzicht immers veelzeggend. Ik voel nog de lichte irritatie die over me kwam, toen oudere mensen informeerden hoe het ging met een gehandicapte jongen uit onze gemeente. ‘Hoe gaat het nu met dit ongelukkige kindje?’ Kwalijk kon ik het die mensen niet nemen, want zo was het taalgebruik tientallen jaren terug. Ik dacht toen wel: ‘Misschien is die jongen wel gelukkiger dan jullie zijn…’ Nog weer eerder spraken mensen over ‘een stakkerd’: beslist vanuit mededogen bedoeld, maar het is een woord dat nu zelfs niet meer in ons geheugen zit.
Inmiddels zijn we nog weer verder en wordt zelfs het spreken over ‘gehandicapte’ medemensen minder. Het register van de Christelijke dogmatiek van dr. G. van den Brink en dr. C. van der Kooi zegt bij ‘Handicap’: ‘zie beperking’. Veelzeggend is dat. Dominant is vandaag inderdaad het spreken over mensen met een beperking. Hoewel… het besef hieraan toegevoegd moet worden dat élk mens zijn eigen beperkingen kent.
Een handicap aanvaarden
Hoe verdrietig de ervaring van ouders ook is als hun kindje met een handicap ter wereld komt, hoe begrijpelijk het is dat niemand zomaar tot aanvaarding hiervan komt, het blijft staan dat dit jongetje en dat meisje geschapen zijn naar het beeld van God. Ooit hoorde ik een jonge vader zeggen dat de omstanders zo gefocust waren op de handicap dat ze vergaten hem met de geboorte te feliciteren, ‘terwijl de Heere ons wel een zoon gegeven heeft’.
Ook leven met een handicap is léven, ontvangen leven van de Schepper, bedoeld om er te zijn voor Hem. Al kunnen er in het pastoraat veel vragen zijn, voor elk leven geldt Davids belijden uit Psalm 139: ‘Uw ogen hebben mijn ongevormd begin gezien’, en ook ‘Ú hebt mijn nieren geschapen, mij in de schoot van mijn moeder geweven.’ In de Bijbel zijn de nieren een beeld voor de plek van onze diepste gevoelens.
Zwakke der wereld
Als kenmerk van de kracht van een democratie kun je kijken naar hoe omgegaan wordt met het kwetsbare leven, waarbij we denken aan het levensbegin en het levenseinde. In het Duitsland onder Hitler was er niet alleen voor Joden geen leven, met het oog op het behouden van de genetische zuiverheid van het Germaanse volk kwam het tot systematisch vermoorden van hen die in menselijke ogen misvormd of gehandicapt waren of die leden aan een of andere psychiatrische ziekte. Gehandicapte kinderen werden van hun familie gescheiden en naar speciale ziekenhuizen gebracht, een verschrikkelijk handelen! Ook het economisch belang deed mee, omdat wie in de gehandicaptenzorg werkte, niet kon dienen als soldaat of kon werken in de oorlogsindustrie.
Is het een grote stap als we zeggen dat ook voor een levende gemeenschap van christenen kenmerkend is hoe ze omgaat met het kwetsbare, met hen die alleen líjken te kunnen ontvangen? Dan kijken we zo naar de gemeente waartoe we behoren. Nadat hij vier gemeenten gediend had, werkte ds. L. van Nieuwpoort zeven jaar als geestelijk verzorger in de Veluwehorst in Nunspeet, onderdeel van Philadelphia. In de bundel Dienst van mensen blikt hij hierop terug, citeert hij 1 Korinthe 1: ‘Het zwakke (ook het letterlijk zwakke) der wereld heeft God uitverkoren, opdat Hij het wijze beschamen zou.’
Dit boek dateert uit 2009, als ds. Van Nieuwpoort al vele jaren emeritus is. Hij zegt: ‘In de kerkdiensten bid ik nog altijd voor de lichamelijk en verstandelijk gehandicapten, maar het gebeurt in het algemeen niet veel.’ Overigens erkent hij eerlijk dat hij ingewonnen moest worden voor zijn benoeming door Philadelphia, een benoeming die hem in verwarring bracht en die hij tegen zijn wil aannam.
Bekering
Persoonlijke ontmoetingen en ervaringen in het leven leren ons in dit opzicht, doen ons anders kijken naar mensen, naar wat wijzelf graag bereiken willen. Bekering is hier de meest beslissende wissel die in je leven omgaan kan. Ik herinner me de publicatie van dr. Hans Reinders, de Amsterdamse hoogleraar Ethiek, Geen leven zonder vriendschap. Nadat hij een meisje ontmoet had bij wie een deel van de hersenen na de geboorte ontbrak en zag dat zij in het tehuis op dezelfde wijze als anderen behandeld werd, ging hij op zoek naar de vraag wat het betekent ‘mens’ te zijn, een vraag die tot dit boek leidde. Mens zijn – drijven ons daarin hebzucht en hoogmoed, succes en status, of gaat het om een leven in relatie, om ontvangen en dienen?
Waaraan denken we concreet, als we nadenken over de mens die geschapen is naar het beeld van God? De Heidelbergse Catechismus leert ons dat God de mens goed en naar Zijn beeld geschapen heeft, ‘dat is in ware gerechtigheid en heiligheid, opdat hij zijn Schepper op de juiste wijze zou kennen, Hem van harte liefhebben en met Hem in eeuwige zaligheid zou leven om Hem te loven en te prijzen’.
Ernstig aangetast en hersteld
Hier is heel de mensheid inbegrepen. Het was de zondeval die het beeld van God in ieder mens ernstig aangetast heeft, het is Jezus Christus, Die het beeld van God in ons leven herstelt, een herstel dat plaatsheeft door het geloof in deze Middelaar. Om die reden zegt Paulus het aan de gemeente van Efeze (2:10): ‘Want wij zijn Zijn maaksel, geschapen in Christus Jezus om goede werken te doen, die God van tevoren bereid heeft, opdat wij daarin zouden wandelen.’
Als we door de gedateerde taal van Isaäc da Costa heen lezen, proeven we het wonder van dit herstel:
O God des ontfermens! Gij zaagt op mij neder,
en ’k werd tot een nieuwe bevatting herteeld!
In d’Eniggeboren keert God tot ons weder,
In d’Eniggeboren, Zijn uitgedrukt Beeld!
Liefde
De Heilige Geest is het Die mensen meer en meer gelijkvormig maakt aan deze Christus, volmaakt beeld van God. We begrijpen inmiddels dat Van den Brink en Van der Kooi in hun dogmatiek opmerken dat de omschrijving van wat het beeld van God inhoudt ‘niet betekent dat een bepaald IQ of een bepaalde mate van lichamelijke ongeschondenheid vereist is om beelddrager van God te kunnen zijn. Er wordt geen perfectie-ideaal op een voetstuk geplaatst, alsof slechts de succesvolle, intelligente, aantrekkelijke mens het beeld van God maximaal zou weerspiegelen’.
Het gaat om de liefde. Zoals de Vader en de Zoon elkaar volmaakt liefhebben, zo kenmerkt onze liefde het beeld van God dat we dragen (zie p.3). Kunnen mensen met een beperking hierin anderen niet voorgaan? Hun ontvankelijkheid en aanstekelijkheid ten aanzien van de liefde kunnen de ander raken. Soms verrast je hun spontane meedoen in een kerkdienst voor andersbegaafden. Denk ook aan het in september gesloten huwelijk van twee mensen met een verstandelijke beperking, dat in de media de aandacht trok, het huwelijk van Peter en Jacqueline (zie p.17). Ds. L. Wüllschleger, die de trouwdienst leidde, merkte op ‘dat er veel relaties zijn waaraan het huwelijk van Peter en Jacqueline ten voorbeeld gesteld kan worden: zij hebben nooit ruzie.’ En ten aanzien van het delen in dezelfde gebrokenheid en dezelfde genade: ‘soms geeft dit een beetje jaloezie op hun ongekunstelde geloof.’
Gebrokenheid en verdriet
Ondertussen verbergen we niet dat het leven met een chronische beperking, met voortdurende pijn een kruis is, gebrokenheid die verdriet geeft. Het natuurlijke wordt door het geestelijke immers niet overstemd. ‘Gods megafoon’, zei C.S. Lewis, Zijn stem die ons door het lijden roept tot de orde van Zijn Koninkrijk. Overgave aan Zijn wil en leiding – zonder genade kan dat niet, door de diepte van de erkenning van de oorzaak van alle leed. Ook dat kwam ooit uit de pen van Da Costa:
Ja! op Golgotha onthuld
staat ook ’t raadsel dezer dagen!
op de bodem aller vragen
ligt des werelds zondeschuld.
Engelenhulp
In de wereld geldt het recht van de sterkste, de waardering voor de beste, de medaille voor de snelste. De Heere ziet anders, weegt anders, kiest anders: het dwaze en het zwakke van de wereld heeft Hij uitverkoren om de wijzen en het sterke te beschamen. Hij waarschuwt zelfs (Matt.18:10) de kleinen, de hulpelozen van de gemeente, niet te verachten. Aan engelen heeft de Heere de bescherming van hen opgedragen. Het zijn die engelen die de zorg voor de kwetsbaren die op God vertrouwen, brengen voor het aangezicht van de Vader. Dat gebeurt zonder dat een oog het ziet.
Zo is er meer dan een medemens met een beperking.
Deze blog is het eerste artikel van ons themanummer ‘Leven met een beperking’. Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!