Voorbij het wreed geweld
Hij zal de wereld oordelen in gerechtigheid. Psalm 98:9
Een van de kritiekpunten op de psalmberijming van 1773 is dat er veel aan de oorspronkelijke tekst van de psalmen is toegevoegd. Dat is inderdaad vaak het geval en ook in de berijming van Psalm 98 is dat zo. Maar af en toe is zo’n uitbreiding echt een vondst.
In de berijming luidt het slot van vers 4 als volgt:
Hij komt, Hij komt om d’ aard’ te richten,
de wereld in gerechtigheid;
al ’t volk, daar ’t wreed geweld moet zwichten,
wordt in rechtmatigheid geleid.
Reden
In de oorspronkelijke tekst van de psalm staat niet iets over het wreed geweld, dat moet zwichten. Het is wel een trefzekere formulering van wat gebeuren zal als Hij komt.
Wanneer we in het begin van de Bijbel lezen over de reden waarom de zondvloed over de aarde komt, dan gaat het over de geweldenaars, die de aarde in bezit genomen hadden (Gen.6:4). Wanneer God besluit Sodom te verwoesten, gaat het eveneens om de wrede gewelddadigheid van de inwoners van deze stad, die in plaats van vreemdelingen gastvrij te ontvangen hen gewelddadig willen verkrachten (Gen.19:4,5).
Wanneer God besluit zijn volk uit Egypte te bevrijden, dan doet Hij dat omdat de Israëlieten het uitschreeuwden vanwege de slavenarbeid en hun hulpgeroep vanwege de slavenarbeid omhoog steeg tot God (Ex.2:23).
Tweede exodus
De achtergrond van Psalm 98 is de ervaring dat God Zijn volk opnieuw uit de slavernij heeft bevrijd. Ditmaal niet uit Egypte, maar uit Babel. Bij de profeet Jesaja wordt deze uittocht beschreven als een tweede exodus. In Psalm 98 wordt taal gebruikt die aan deze profeet (zie bijv. Jes. 51:5) is ontleend: ‘De Heere heeft Zijn heil bekendgemaakt en Zijn gerechtigheid geopenbaard voor de ogen van de heidenvolken.’ Maar hier zal het niet bij blijven. Op grond van Zijn nieuwe daden is nieuwe verwachting geboren: ‘Hij komt om de aarde te oordelen. Hij zal de wereld oordelen in gerechtigheid en de volken op billijke wijze oordelen.’ ‘Op billijke wijze’, ‘naar ongekromd recht’, in de weergave van andere vertalingen.
Slavernijverleden
Deze overdenking verschijnt in een themanummer over het slavernijverleden. Geld dat stom is, maakte recht wat krom is. Het is goed, maar het is ook gemakkelijk, vandaag excuses aan te bieden. Hoe kwam het toch dat mensen die dagelijks in de Bijbel lazen, waarschijnlijk ook in de kerk vele malen Psalm 98 zongen, niet zagen wat hier fout ging? Was het heil waarover de psalmen zingen, te veel vergeestelijkt?
Intussen kunnen geen excuses ooit het leed goedmaken, dat geleden is. Wie zal de slachtoffers rehabiliteren, hen alsnog in hun recht zetten? Het wreed geweld, hun ooit aangedaan, kan toch niemand meer ongedaan maken?
Huiver en ontroering
‘Hij komt, Hij komt om d’ aard te richten’. Wat gaat er door u heen wanneer u dit vers zingt? Misschien huiver? Wie zal bestaan in Zijn gericht? Dat is niet verkeerd. Er komt een afrekening. Degenen die het wreed geweld vroeger en vandaag hebben veroorzaakt, zullen niet vrijuit gaan. Het zal niet baten wanneer je zegt dat je altijd trouw in de Statenbijbel gelezen hebt, maar intussen was je doof voor het gekerm van de slaven, die in het onderschip vervoerd werden.
Zelf ervaar ik toch ook iets van ontroering wanneer ik deze woorden zing. Vooral bij die regel over het wreed geweld dat zal zwichten. Dagelijks zien we de beelden van wreed geweld op de televisie, lezen en horen we de meest gruwelijke verhalen. Komt er echt een tijd waarin dit voorbij zal zijn, denk ik dan? Komt er een tijd waarin afgerekend zal worden met allen die hier een tribunaal wisten te ontlopen? Komt er een tijd waarin degenen die stierven, gefolterd en gemarteld werden zonder dat iemand het voor hen opnam, recht zal worden gedaan?
Het gaat al ons voorstellingsvermogen te boven. Precies zoals de opstanding van Jezus, gestorven ten gevolge van het wreed geweld van marteling aan een kruis, al ons voorstellingsvermogen te boven gaat. Maar als het níét waar is… Dan is er geen hoop dat het ooit goedkomt. Dan hebben de beulen gezegevierd. In zo’n wereld valt toch feitelijk niet te leven?