Fasen in relatie tussen kerken in Nederland en Indonesië

Vanaf dit begin tot op heden is er een hechte band tussen de kerken in Nederland en die in Indonesië. Eerst wordt die getekend door de koloniale situatie, nu is ze een relatie tussen (steeds meer) gelijkwaardige kerken, schrijft dr. Th. van den End.

Den 27en februarii 1605 doen is den admirael voor de eerste reyse aen ’t lant ende het casteel gevaren, alwaer het woort Goods gepredict worden met dancksegginge van de naemcondelicke victorie die Godt Almachtich hem voor sijne Meesters ende Heeren verleent hadde.

Aldus het verslag van de verovering van Ambon, door een VOC-vloot onder admiraal Van der Hagen, gevolgd door de eerste godsdienstoefening aan land in Azië gehouden. De eerste protestantse godsdienstoefening, want de missie heeft dan al bijna een eeuw in de Molukken gewerkt en er zijn op Ambon 16.000 christenen. Maar Van der Hagen stuurt de missiepaters weg en de Molukse christenen worden ingelijfd bij de Gereformeerde Kerk.
Dat is het begin van de protestantse kerk in Indonesië (en in heel Azië), die daarmee ouder is dan die in Amerika. Vanaf dit begin tot op heden is er een hechte band tussen de kerken in Nederland en die in Indonesië. Eerst wordt die getekend door de koloniale situatie, nu is ze een relatie tussen (steeds meer) gelijkwaardige kerken. We kunnen drie perioden onderscheiden.

I De Indische kerk onder de VOC (1605-1799): Nederlandse structuren

De kerk in Indië is in de tijd onder de VOC als het ware een filiaal van de Gereformeerde Kerk in Nederland. Europese en Indonesische leden zijn niet gescheiden. Ze vieren samen het avondmaal (de Molukse vrouwen in een aparte ruimte, omdat ze volgens de adat, het Indonesische gewoonterecht, niet samen met mannen mogen eten). Als er al gescheiden kerkdiensten zijn, is het vanwege de taal. Er is in elk centrum één kerkenraad, met (op Ambon tenminste) evenveel Nederlandse als Indonesische ouderlingen en diakenen. Maar: de predikanten komen bijna allemaal uit Nederland en hebben dezelfde opleiding ontvangen als hun collega’s daar.