Wat Romeinen beslissend maakt

Hoe komt het dat theologen die van grote betekenis geweest zijn voor het protestantisme en nieuw licht wierpen op het geloven en denken in hun tijd, zich sterk baseerden op de Romeinenbrief? Ds. J.J. Verhaar zoekt een antwoord.

De verzameling van de brieven van Paulus begint in elke bijbeluitgave met zijn brief aan de Romeinen. Dat is niet omdat het de oudste, maar wel omdat het de langste brief is. Tegelijkertijd is het ook de belangrijkste. In geen enkele andere brief geeft Paulus zich zo uitvoerig en min of meer systematisch rekenschap van het christelijk geloof.

Dat mag ons er niet toe verleiden om te denken dat Paulus een dogmatische verhandeling dicteert. Integendeel, in deze brief schuilen Geest en vuur en leven. Daarom speelt de brief ook in de loop van de geschiedenis van de kerk telkens opnieuw een grote rol. Vooral ook op de keerpunten van de kerkgeschiedenis, zoals het begin van de Reformatie in de zestiende eeuw. Om dit te illustreren laat ik een aantal namen van oudere en recentere ‘kerkvaders’ de revue passeren.

Eén van de eerste grote bijbeluitleggers is Origenes in de 3e eeuw na Christus. Hij schrijft als eerste een uitvoerig commentaar op Romeinen. Ook de grote Westerse kerkvader Augustinus heeft veel over en vanuit Romeinen geschreven en theologie bedreven. Zijn doorbraak naar het licht van Christus komt vanuit een tekst uit deze brief (Rom.13:14).

Ik ga voorbij aan de kerkleraars uit de Middeleeuwen en kom in de zestiende eeuw. De reformator Maarten Luther uit het Duitse Wittenberg ontvangt het volle licht van het Evangelie uit Romeinen. Uit deze brief leert hij wat Gods gerechtigheid is; dat Gods gerechtigheid de mens niet verplettert maar hem heil brengt. Eén van Luthers eerste projecten voor zijn studenten is naast het uitleggen van het boek van de Psalmen een (bewaard gebleven) college over Romeinen. Overigens worden Luthers inzichten over de rechtvaardiging uit het geloof vooral bekend door zijn twee commentaren op de brief aan de Galaten. De thematiek van Romeinen en Galaten komt zeer overeen.

Ook de reformator Johannes Calvijn schrijft een belangrijk commentaar op Romeinen. Dat doen ook figuren rond de beide reformatoren, zoals Melanchthon.

Lees de volledige tekst in De Waarheidsvriend van 30 oktober 2015.