column
Moreel gewond
Er zijn beroepen waarin je bijzondere risicos moet nemen. Denk aan een militair, brandweerman, politieagent of werker in de zorg in coronatijd.
Je kunt gewond raken, gedood worden, infecties of een psychisch trauma oplopen. Familie en vrienden zullen misschien vinden dat je dat beroep nooit had moeten kiezen, dat je beter niet op díe dag op díe plek dienst had kunnen doen, dat je je nog voorzichtiger had moeten gedragen. Maar bij de meeste van die risicovolle beroepen is er bij jou en anderen ook een zekere trots. Je hebt iets goeds voor de mensheid gedaan, je hebt risico’s genomen ter bescherming van kwetsbaren. Die trots kan helpen om tegenslagen een plek te geven.
Maar er zijn ook beroepen waar nóg een vorm van schade optreedt. Geen fysieke of mentale maar morele schade, moral injury. Een voorbeeld uit de oorlog: mannen en vrouwen, uitgezonden in dienst van de vrede, belanden in situaties waarin ze doodsangsten uitstaan, tegenstanders moeten bedreigen, ze misschien wel haten, verwonden en soms doden. Ongewild kan iemand medeverantwoordelijk worden voor ellende bij onschuldige derden. Sommigen komen thuis van een missie met de ervaring dat men iets van zijn onschuld is verloren. Vergelijkbare ervaringen zijn ook onder personeel op de intensive care bekend. In de pastorale zorg voor deze mensen is een van de houvasten dat, hoe groot de schade ook is, de doelen nobel waren.
Ik moest aan die morele verwonding denken bij een heel ander beroep: acteren. Ik weet er slechts weinig van, maar denk dat het – behalve misschien bij stuntmannen en -vrouwen – met de fysieke en psychische risico’s wel meevalt. Maar hoe groot is eigenlijk de morele schade? Je zult maar intieme scenes moeten spelen, onbehouwen taal moeten bezigen, keihard moeten vloeken, dagenlang met collega’s op locatie zijn met alle risico’s van dien. Wie als acteur om werk verlegen zit, heeft vaak weinig keus. Voor jou tien anderen.
Het mag sommigen misschien lukken om werk en privé gescheiden te houden, maar als ik mijn favoriete acteurs googel en kennisneem van hun persoonlijke leven, breekt mijn hart. Misschien behoren acteurs (en anderen in de schijnwerpers) wel tot een van de moreel meest riskante beroepsgroepen.
Een ethisch réveil onder acteurs en artiesten – wat zou dat gaaf zijn.
Dr. T.A. Boer