blog

Geloofsovertuiging van Willem-Alexander weinig zichtbaar

Appèl aan de koning

Over twee dagen hoopt synodepreses ds. K. van den Broeke de hand van koning Willem-Alexander te schudden. Wat zullen die twee denken als ze elkaar in de ogen kijken?

Al het andere werk van ds. Van den Broeke moest stilgelegd worden, berichtte het Reformatorisch Dagblad. De preses van de Protestantse Kerk kwam even aan niets anders toe dan aan het te woord staan van de media. Wat heeft ze op haar geweten?
In een vraaggesprek met de NRC zei ds. Van den Broeke dat koning Willem-Alexander naar haar mening te weinig publiekelijk blijk geeft van zijn christelijk geloof en achtergrond. ‘Tot nu toe is God niet sterk in zijn toespraken naar voren gekomen, en dat was opvallend.’ Haar onderbouwing: ‘Ieder mens heeft het immers nodig om op een bepaalde manier te wortelen. Dus je gunt het de koning ook dat we horen hoe dat bij hem is. Het was mooi geweest als zijn geloof daarin doorgeklonken had.’

Hofpredikers

Wat gebeurde er in dit vraaggesprek concreet? Heerst de synode(preses) hiermee over het geweten van de koning? Het gaat mij veel te ver daar met ‘ja’ op te antwoorden. Duidelijk is wel dat als de kerk zich zorgen maakt over de geringe zichtbaarheid van zijn geloofsovertuiging in het leven van koning Willem-Alexander, het de Wassenaarse wijkouderling of kerkenraad is die zich moet melden op de stoep van landhuis Eikenhorst. Het zou goed zijn als die kerkenraad daadwerkelijk pastorale zorg besteedt aan het gezin van onze vorst.
Te meer is die aandacht van belang omdat het Oranjehuis het sinds een halve eeuw zonder hofprediker moet stellen, eeuwenlang de nevenfunctie van een dienaar van het Woord. In dit opzicht kijken we met enige weemoed naar het verleden. Zo was de voorzitter van de Dordtse synode, ds. Johannes Bogerman, hofprediker van prins Maurits en was de gereformeerde ds. Jean Taffin (voorloper van de Nadere Reformatie) in dienst van Willem van Oranje. Dat zijn toch echt andere namen dan die van ds. C.A. ter Linden, zijn broer Nico en prof. Anne van der Meiden.

Ambtsgeheim

De zorg van de kerk voor onze koninklijke familie is nodig. Juist vanwege een bezet leven, juist bij veel verantwoordelijkheden is meeleven van een ambtsdrager die namens Christus komt, van grote betekenis. Ook een Oranjetelg moet voor zijn sterven immers met God en de naaste in het reine komen. Ambtsgeheim is hierbij de sleutel voor een vruchtbaar gesprek rond het Woord van God, zowel voor ds. J.A.D. van der Boon, die de doop bediende aan de laatste twee dochters van ons koningsgezin, als voor de ouderling.
Ds. Van den Broeke deed haar uitspraak publiekelijk. Zeker anno 2014 heeft iedereen dan een mening én moet je je best doen om helder te houden wat je in welke context gezegd hebt. Dan had de Haagse predikant ds. J.H. Gunning het makkelijker, levend in het televisieloze tijdperk en zonder sociale media. Van hem gaat het verhaal dat koning Willem III tijdens een dienst van Woord en sacrament gevolg gaf aan de nodiging tot de tafel. Vanwege diens openbare zonden liet ds. Gunning de Koning weten dat het brood en de wijn niet voor hem waren. Een vorm van tucht en pastorale zorg,zonder aanzien des persoons.

Terughoudend

Duidelijk is dat ds. Van den Broeke met haar opmerking niet een of andere vorm van tucht over de koning wilde uitoefenen, maar dat ze stem gaf aan een verlangen dat het christelijk geloof in het publieke leven verwoord blijft worden. Dat verlangen is herkenbaar en legitiem. De vraag is – en dat zal de synodepreses vermoedelijk zelf inmiddels ervaren hebben – of een uitspraak in een seculiere krant een publiek getuigenis dichterbij brengt, of juist niet.
Het zou zomaar kunnen dat na deze discussie in de seculiere en christelijke media de koning – als hij hiertoe al enige behoefte had – bewust bij zijn terughoudendheid blijft. Welke koning of president zal immers in het openbaar iets (persoonlijks) over God opmerken, nadat de preses van een synode hem hiertoe stimuleert? Niet voor niets bereiken in bepaalde kringen diplomaten en lobbyisten meer dan degenen die de publiciteit zoeken.
Toen de ChristenUnie in 2007 toetrad tot het vierde kabinet-Balkenende, werd er op verzoek van deze partij een paragraaf over de zogenoemde weigerambtenaar (zij die geen mensen van hetzelfde geslacht in het huwelijk willen bevestigen) in het coalitieakkoord opgenomen. In de praktijk pakte dit helaas averechts uit, doordat veel gemeenteraden gingen eisen dat alle ambtenaren hiertoe bereid moeten zijn. Zo werkt dit in Nederland in de 21e eeuw.

Psalm 119

Tijdens elke regeerperiode van een koning of koningin zijn er momenten dat hij of zij in aanraking komt met de kerk, met de christelijke gemeente. Dat gold toen koningin Beatrix in 2001 tijdens de uitbraak van mond-en-klauwzeer de hervormde gemeente van Oene bezocht. Aanstaande zondag hopen koning Willem-Alexander en koningin Máxima in Nijkerk de eredienst bij te wonen, de dienst die in het teken staat van tien jaar Protestantse Kerk. Waar van elke zondag de voorbede voor het Koninklijk Huis plaatsheeft, mogen we er nu temeer naar uitzien dat het Woord door de kracht van de Heilige Geest in hun levens werken zal.
Ik vermoed dat Psalm 119:18 uit de berijming van 1967 (in de berijming van 1773 is dit vers 23: dan doe ik zelfs aan koningen verstaan, hoezeer mij Uw getuigenissen strelen) in Nijkerk niet gezongen zal worden. De woorden van deze psalm zijn in deze context wel van betekenis, ook al is het koninklijk paar zodra de eredienst begonnen is ‘gewoon kerkganger’:
Ook zal ik zonder schaamte en vrijuit
voor koningen en allen die regeren
spreken van uw onwankelbaar besluit,
roemen de wijze lering van den HERE.

Ombuiging

Willem-Alexander is nog slechts een jaar koning der Nederlanden. Kijken we naar de inhuldigingstoespraak, zijn kerstrede en de woorden bij de recente herdenking van de slachtoffers van de vliegramp, dan zien we inderdaad dat hij niet sprak over God, geloof en kerk. Dat is een opvallende ombuiging ten aanzien van de wijze waarop koningin Beatrix haar levensovertuiging uitdroeg. Zijn moeder legde bewust wel de link van religie naar het publieke leven, bijvoorbeeld toen ze zei dat ‘mensen God mogen aanroepen voor leiding en bemoediging in het leven, maar Hem nooit mogen inroepen ter verdediging van ontoelaatbaar handelen.’ Het zou een goed gespreksthema kunnen zijn voor een televisie-interview met Willem-Alexander, als hiertoe weer eens aanleiding is.
Hoort onze koning tot degenen die menen dat godsdienst in onze tijd niet meer samenbindt, maar voor verwijdering zorgt? Of deelt hij de mening dat het expliciet verwoorden van een levensovertuiging in het publieke domein niet meer bij Nederland past?

Profetisch

Hoe dan ook, we zijn dankbaar voor het besluit van koning en koningin om zondag in Nijkerk de eredienst bij te wonen. Laat de kerk in priesterlijke bewogenheid haar roeping tot gebed voor volk en vorstenhuis blijven vervullen. En laat de kerk – al dan niet in het bijzijn van onze overheid – in het openen van het Woord profetisch blijven spreken.

P.J. Vergunst