Welke kant moet ik op?
In zijn studietijd merkte de student theologie dat veel van zijn medestudenten rondliepen met de vraag: ‘Hoe leidt God mijn leven?’ Dr. Kees van der Knijff besloot om zich te gaan verdiepen in de theologische vragen die onder deze vraag liggen.
‘ Wat is Gods plan met mijn leven?’ ‘Welke studie moet ik kiezen?’ ‘Moet ik op die baan solliciteren en hoe kom ik erachter of dat Gods wil is?’ Christenen worstelen met deze vragen. Er zijn genoeg boeken op de markt met praktische tips, maar volgens Van der Knijff gaan die voorbij aan de onderliggende theologische vragen: wie is God en hoe leidt Hij mij? Is er wel een plan voor mijn leven en loop ik het risico dat te missen als ik er niet genoeg naar zoek?
Kernvraag omdraaien
Dr. Van der Knijff begon in 2013 met zijn onderzoek en promoveerde vorig jaar aan de PThU te Amsterdam op ‘Goddelijke leiding vanuit een gereformeerd perspectief’. De vragen naar Gods leiding leven breed en daarom is het goed dat de inhoud van het proefschrift is omgewerkt naar een toegankelijk boek met gespreksvragen, geschikt om op een kring te overdenken of voor persoonlijk gebruik: De Heer is mijn Herder, maar hoe leidt Hij mij? Denken over Gods leiding in tijden van keuzestress.
De auteur onderscheidt drie modellen om tegen Gods leiding aan te kijken (zie kader). Al snel wordt duidelijk dat hij theologisch het meeste voelt voor de derde benadering: leiding door transformatie. We mogen vertrouwen op het heiligmakende werk van de Heilige Geest en erop vertrouwen dat God ons de wijsheid geeft om de juiste keuzes te maken. Van der Knijff: ‘In het zoeken naar de juiste weg kunnen elementen uit alle drie de modellen een rol spelen. Maar we moeten ons ervan bewust zijn dat wat betreft de onderliggende theologische vragen de wegen uiteengaan. Er wordt ons nergens in de Bijbel beloofd dat God ons alle informatie geeft die we nodig hebben om een bepaalde weg in te slaan. Informatie die je krijgt, bijvoorbeeld door advies van mensen in je omgeving, kun je nog steeds meenemen in je overwegingen, maar niet als een dwingende aanwijzing dat je die kant op móet gaan.’ Van der Knijff stelt dat we de kernvraag moeten omdraaien. De vraag moet niet zijn: ‘Wat is Gods plan met mijn leven?’ maar: ‘Wat is Gods plan met deze wereld en hoe kan mijn leven daar een instrument in zijn?’
Hoe maakt deze veranderde kernvraag voor u persoonlijk verschil?
‘Het draait uiteindelijk niet om mijn leven. De vraag ‘Wat is Gods plan met mijn leven?’ is wel een mooie vraag en het kan mooie dingen opleveren als mensen hem stellen, maar je kunt er ook mee vastlopen. De vraag focust op mijn leven, niet op Gods grote plan. Bovendien gaat het van de vooronderstelling uit dat er maar één plan is met mijn leven. Wanneer je begint bij Gods Koninkrijk en wat ik daar mogelijk in kan betekenen, is de drempel wat minder hoog om een bepaalde stap te zetten – er komt meer ontspannenheid, meer vrijheid om dingen uit te proberen.’
Op mijn vraag of dit uitgangspunt geen afstandelijke relatie met God in de hand werkt, antwoordt hij:
‘Wanneer je mijn boek oppervlakkig leest, zou je dit kunnen concluderen. Maar ik benadruk juist het belang van heiliging, het leven dicht bij God.’
Beroep, zending
Stel nu dat ik worstel met de vraag of ik de zending moet ingaan. Of een predikant worstelt met een beroep – moet hij het wel of niet aannemen? Van der Knijff stelt dat het verschil tussen grote en kleine beslissingen vaak helemaal niet zo groot is. Maar bovenstaande voorbeelden zijn toch diepingrijpend, met grote gevolgen voor het hele gezin. Is het dan niet logisch om te zoeken naar Gods leiding voor specifiek míjn leven? Om te zoeken naar aanwijzingen die een bepaalde richting op wijzen? ‘Roeping – en ik geloof zeker dat het bestaat – is iets wat gaandeweg wordt ontdekt, het is meestal een zoektocht. De meerderheid van de mensen ervaart het als een geleidelijk proces. Tegen wie nadenkt over zending, zou ik zeggen: Ga erover in gesprek. Ga langs bij de GZB, ook als je nog niets zeker weet. Leg de drempel niet zo hoog. Er groeit dan vanzelf een stuk besef.
De worsteling rond een beroep wordt naar mijn idee te individualistisch ingevuld. Calvijn vroeg op een gegeven moment een aantal mensen dicht bij hem om mee te denken en te bidden rond de beslissing of hij terug moest keren naar Genève. We kunnen winst doen met deze gedachte: een aantal anderen mee laten worstelen, broeders en zusters die zelf geen belang hebben bij de uiteindelijke beslissing.’
Wat betreft roeping gebruikt u het beeld van een ensemble: Hoe klinken de verschillende rollen en functies mee in ons leven? Wat is de stabiele baslijn? Hebt u advies voor mensen om hierin een goede balans te vinden?
‘Vaak zeggen we: als de gezinssituatie stabiel is, dan kunnen we heel veel. Dat is mooi, maar er zit ook een gevaar in – het gezin kan ondersneeuwen. Je kunt het ook omdraaien: maak je werk tot de ‘baslijn’ die zelf weinig aandacht vraagt. Durf je je werk minder belangrijk te maken, zodat je meer aandacht hebt voor je gezin, meer tijd overhoudt voor andere mensen of vrijwilligerswerk? Durf je soberder te leven, met minder inkomen? Welke stem klinkt er luid, welke raakt ondergesneeuwd?’
Over Bonhoeffer schrijft u dat hij geloofde dat God Zijn genade uitstrekt over onze beslissingen. Wat betekent dit voor u persoonlijk?
‘Bonhoeffer besloot in 1939 om vanuit de VS naar Duitsland terug te keren, een beslissing die hem uiteindelijk zijn leven heeft gekost. Hij is heel eerlijk als het gaat om zijn beslissingen: we weten nooit wat onze diepste motieven zijn. Maar ook de onzekerheid over die verborgen motieven mogen we aan God opdragen. Welk beeld hebben we van God? Zien wij Hem als ongenadig en onbarmhartig als we een bepaalde keuze maken? Of geloven we dat Zijn genade met ons meegaat als we een bepaalde kant op gaan? Vallen en opstaan is de realiteit van het leven. Wie stilstaat, volgt Jezus niet – dus val je soms.’
Drie modellen
Dr. Kees van der Knijff onderscheidt drie modellen om tegen Gods leiding aan te kijken:
1. Leiding door informatie: dit model gaat ervan uit dat God een plan heeft met ons leven. God zal informatie verschaffen over de richting die we moeten gaan, vooral als het grote beslissingen betreft. Door bijbelverzen, open en gesloten deuren, antwoorden op gebed en adviezen van anderen geeft God aanwijzingen over juiste beslissingen.
2. Leiding door intimiteit: ook dit model gaat uit van een plan van God met ons leven. De nadruk ligt op dagelijkse omgang met God, zodat gelovigen steeds beter de ‘stille, zachte stem’ van de Geest zullen herkennen.
3. Leiding door transformatie: De kernovertuiging van dit model is dat we niet op zoek hoeven naar een specifiek plan van God voor ons leven. God rust gelovigen door het transformerende, heiligende werk van Zijn Geest toe om in wijsheid beslissingen te nemen die in lijn zijn met Zijn grote plan voor deze wereld.