column

Dominion

Tijdens mijn promotiestudie volgde ik een cursus bij Diarmaid MacCulloch, de Britse historicus die een geschiedenis van de Reformatie in één band geschreven had. Ik vroeg hem wat, na zo'n enorm werk, zijn volgende boek zou worden.

Droogjes vertelde hij dat hij nu een geschiedenis van héél het christendom zou gaan schrijven. 

Sommige Britse historici durven een brede, maar trefzekere schets te geven van duizenden jaren. Peter Frankopan deed het met zijn boek over de zijderoutes. En nu is er Dominion van Tom Holland. Het gaat over de blijvende impact van een doorgaande revolutie: die van het christelijk geloof. Hij laat zien dat grondtrekken van het christelijk geloof het Westen blijvend hebben bepaald. Dat mensen in beginsel gelijkwaardig zijn (omdat ze naar Gods beeld geschapen zijn), dat het leven van zwakken beschermwaardig is, dat er waardigheid en eer kan liggen in het lijden – dat was allemaal ondenkbaar voor de klassieke Romein. Het zijn exclusief christelijke ideeën. Mensenrechten zijn ondenkbaar zonder deze overtuigingen, en daarom slaan ze zo moeilijk aan buiten christelijke contexten. De moderne wetenschap werd mogelijk omdat de wereld als Gods schepping zich nuchter laat onderzoeken.

Tom Holland gaat niet voorbij aan schaduwzijden. Ook wanneer er kwaad werd gedaan in de naam van God, zoals op slavenplantages, hoorde het bij de dynamiek van het christelijk geloof dat er tegenkrachten kwamen, die pleitten voor de afschaffing van slavernij. Holland betoogt zelfs dat huidige beweging van homorechten ondenkbaar is zonder de christelijke nadruk op gelijkheid. Daartegenover stelt Holland het Derde Rijk, waarin gepoogd werd de zwakken uit te roeien om alleen Übermenschen over te houden. 

Holland geeft materiaal in handen om seculieren te laten zien hoe hun denken door het christendom gestempeld is, en de vraag te stellen hoe ze denken het Westen te laten overleven zonder enige vorm van christelijk geloof. Voor christenen die geneigd zijn tot somberen over onze seculiere tijd, geeft Holland te denken: er kon wel eens meer christelijke dynamiek aan het werk zijn dan we dachten. Tegelijk geldt: zonder Christus de Gekruisigde is het hart weg, uit het christelijk geloof, én uit het Westen.

A. Huijgen