Groot als dienaar
‘Sluha Narodu’, zo heet de partij van de Oekraïense president Zelensky: ‘Dienaar van het volk’. Zeker sinds het uitbreken van de oorlog in zijn land heeft hij deze naam meer dan waargemaakt. Het brengt bij de vraag: Hoe geef je leiding ten dienste van de mensen voor wie je verantwoordelijk bent?
Wie je bent, als niemand je ziet – dat is belangrijker dan je houding als het oog van de wereld op je gericht is. Wie kent niet de verhalen van mannen die als ambtsdrager achting in de gemeente hadden, maar thuis hun vrouw niet zagen staan, terwijl hun kinderen bang voor hem waren? Mensen uit één stuk, die zijn betekenisvol voor elk land en volk.
De president van Oekraïne, hij heeft velen voor zich ingewonnen met zijn op het hart gerichte boodschappen, met zijn in de bres van de gruwelijke oorlog staan voor zijn land en volk. Het mooie is dat dit niet nú pas openbaar komt. Toen hij drie jaar geleden de presidentsverkiezingen won, liet Zelensky zich voor zijn beëdiging niet, zoals gebruikelijk, in een optocht van limousines naar het parlement rijden. Hij wandelde tussen de mensen door een park in Kiev, dat boordevol stond met mannen en vrouwen die hem een high five gaven, die met de nieuwe president op de foto wilden. Hij beloofde zijn volk nooit teleur te stellen.
Poetinisme
De president van Rusland vinden we precies op de andere kant van het spectrum: Poetin als de sterke man, die instellingen ondergraaft die bij een democratische rechtsstaat horen. Een speciale term (‘poetinisme’) verwijst naar een stijl van leidinggeven die zich kenmerkt door autoritaire neigingen, terwijl politieke tegenstanders uit de weg geruimd worden. Dergelijke ‘sterke mannen’ hebben leugens nodig, nepnieuws, complotdenken, dergelijke mannen bedreigen de vrede en veroorzaken onzegbaar leed.
Wat op wereldschaal plaatsheeft bij mensen die geroepen zijn tot leidinggeven, zien we terug op andere niveaus, in stad of dorp, in onderwijs en zorg, in politiek en kerk. Vaak denken we na over de roeping van de ambtsdragers, over het bewaren van de gemeente bij Christus – ons jaarthema over ‘Pastoraat’ verdient een brede uitwerking. Tegelijk verlangt onze samenleving naar mensen die bestuurlijke wijsheid ontvingen, die bereid zijn op complexe posities te dienen, die verantwoordelijkheid durven te dragen in onze maatschappij.
Driestar Educatief
Dit alles kwam bij mij boven, nadat ik vorige maand las van het aangekondigde terugtreden van Rens Rottier als bestuurder van Driestar Educatief. Vanwege zijn leeftijd draagt hij eind 2022 na 25 jaar deze taak over. Het gaat me niet specifiek om zijn persoon, maar zijn concrete besluit doet je wel even stilstaan bij zijn langjarige en complexe verantwoordelijkheid: het besturen van een onderwijsorganisatie die het christelijk onderwijs in Nederland en wereldwijd dient met hbo-opleidingen en begeleiding van scholen en leerlingen.
Het besluit doet je tevens stilstaan bij de zegen dat we instellingen als Driestar hebben, waar bij een open Bijbel jonge mensen gevormd worden om hun roeping (!) als leerkracht te gaan volgen, waar de vele vragen rond de opvoeding van kinderen doordacht worden en met het oog op de concrete werkelijkheid van ons leven invulling gegeven wordt aan ‘christelijk leraarschap’. Wie met ontvangen talenten niet actief woekert (ook als hervormd smaldeel van deze instelling), kan de zegen uit het verleden zomaar zien verdampen.
Nieuwe lichting
Nu belijden we in Gods Koninkrijk dat niemand onmisbaar is en dat Gods werk ‘ondanks ons’ doorgaat. Tegelijk leert Paulus de gemeente van Korinthe dat hij en anderen medearbeiders van God zijn, met elkaar mogen samenwerken in Zijn dienst. Niet alleen de gemeente en het ambt geldt dit, ook allerlei vormen van christelijke dienst mogen we hieronder scharen, inclusief het christelijk onderwijs. Aan de ene kant is daarom waar dat de raad van toezicht van Driestar Educatief ongetwijfeld een nieuwe bestuurder zal vinden, aan de andere kant is waar dat mensen die zovele jaren bereid zijn op verantwoordelijke posten te staan, schaarser worden. Voor het geheel van christelijk Nederland is dit een belangrijk aandachtspunt.
In het verschuiven van de generaties kunnen we niet zonder een ‘nieuwe lichting’ die bereid is het christelijk volksdeel én het geheel van de samenleving te dienen. Toewijding vraagt dit, concentratie op waar het werkelijk op aankomt in het leven. Vorming van jonge mensen vanuit het christelijk gedachtegoed is daartoe van grote waarde. Gelukkig zijn er diverse plekken waar christenbestuurders hun kennis en ervaring overdragen aan een jongere generatie. Studentenverenigingen (als de CSFR en andere) mogen om deze reden ook de aandacht van de kerk in de stad hebben, naast de persoonlijke aandacht die elke plaatselijke gemeente aan de studenten geeft. Gaven van het verstand zijn per definitie niet meer dan allerlei praktische gaven, maar maken tegelijk dat we met ons verstand op complexe posten de Heere mogen dienen.
Op het hart gericht
Onze tijd vraagt om bestuurlijke wijsheid, wat niet hetzelfde is als het werk van een manager doen. Nu doe ik elke goede manager te kort als ik zeg dat deze mensen vooral problemen oplossen, projecten aansturen of zich inzetten voor efficiënter werken – op zichzelf allemaal goede dingen. Het gaat bij bestuurlijke wijsheid een spade dieper, om een gerichtheid op (de verandering van) het hart. Ieder die vanuit een inhoudsvolle missie in een christelijke organisatie dient, wil impact hebben op het leven van de ander, wil vanuit wat jijzelf ontvangen hebt in de omgang met God en Zijn Woord, de ander inspireren. Inderdaad, het christelijk onderwijs is daarvoor illustratief – en daarom mogen we jonge mensen stimuleren om hun roeping als leerkracht te ontdekken. Niet minder geldt het in de christelijke politiek, op het brede veld van de zorg en van de medisch-ethische toerusting via Eleos, de NPV, het Lindeboom Instituut en al die andere stichtingen die in de voortgang van de generaties hun betekenis levend moeten houden. In de christelijke gemeente mag benoemd blijven hoe mooi het is te werken voor Hulp Oost-Europa, Global- Rize of de Spaanse Evangelische Zending, bestuurlijk of als vrijwilliger in welke taak dan ook.
Belangeloos en zonder oordeel
Staat dat alles onder druk? Ja, zomaar zou dit een sluipend proces kunnen zijn. Valide redenen kunnen daarvoor zijn, als de vergrijzing van onze samenleving meer en meer inzet van mantelzorgers vraagt en we onze energie moeten inzetten in de eigen, kleine levenskring. Ook is waar dat de mooiste contacten in kerk en samenleving die zijn waarin er ongeorganiseerd, belangeloos en zonder oordeel oog en hart voor de naaste is. Voor hoe velen geldt immers niet: ‘Zie je mij? En weet je van mijn eenzaamheid, mijn verborgen verwondingen of wél zichtbare litteken?’ In dit alles blijft de kerk de grootste vrijwilligersorganisatie.
En toch, dit staat onder druk als vele huizen twee carrières achter de voordeur kennen, als we meer van het materialisme meegekregen hebben dan we willen erkennen, als wereldgelijkvormigheid zichtbaar kan worden in wat we ten aanzien van onze maatschappelijke positie najagen. Altijd weer komt het aan op ons verlangen.
Jakobus en Johannes
Het doet denken aan die moeder die met een concreet verlangen bij Jezus kwam, Hem vroeg om de twee ereplaatsen in Zijn Koninkrijk voor haar beide zoons, Jakobus en Johannes. Nooit had deze vrouw kunnen bedenken dat haar ene zoon door het zwaard van koning Herodes gedood zou worden, terwijl haar andere zoon vanwege het getuigenis over Jezus verbannen werd naar Patmos. Deelgenoten in de verdrukking, dat werd hun status. Blij worden (Hand.5: 41) als je vanwege Zijn Naam schandelijk behandeld wordt, dat is de orde van het Koninkrijk. Die orde betekent groot worden door te dienen. De Heiland Zelf ging hierin voor: dienen met als laatste consequentie Zijn leven te geven als een losprijs voor velen. En nu is Hij groot, verhóógd, is alle macht Hem gegeven. Lof zij deze Christus.
Karaktervorming
Vladimir Poetin en Volodymyr Zelensky als wereldleiders, op zoveel kleinere schaal Rens Rottier als bestuurder van een christelijke hogeschool, de man of vrouw voor mij in de kerk op nog weer een ander niveau – geroepen tot dienst aan God én de ander zijn we allen. En wie in de omgang met God de gave van de leidinggevende wijsheid ontvangen en verdiept heeft, mag zijn karakter meer en meer laten vormen door het Woord van de Heere, door het overdenken van gezagvolle stemmen uit de christelijke traditie. Die mag staan naar morele moed en integriteit, naar eerlijkheid en waarheid, die mag zich bevinden tussen de mensen voor wie je er bent, zoals president Zelensky wandelend door het park in Kiev. Zou Paulus aan deze dingen gedacht hebben, toen hij de jonge Timotheüs (tegen wie hij zei dat het tijdstip van zijn eigen heengaan aanstaande was) opriep tot een oefening in godsvrucht? Om ondanks zijn jeugdige leeftijd een voorbeeld te zijn voor de gelovigen in woord, in wandel, in liefde, in geest, in geloof en in reinheid, om acht te geven op zichzelf en op de leer? Tegen jonge mensen vandaag zeggen we met 1 Timotheüs 4:15, lettend op de voortgang van het vele werk in Gods Koninkrijk: ‘Overdenk deze dingen, leef erin, opdat uw vorderingen op elk gebied openbaar worden.’