column

Kiezen

Veel mensen die werken met jongeren hopen dat ze een bijdrage mogen leveren aan de vorming van deze jonge mensen. Dat ze gaan leren wat goed en kwaad is.

Dat ze hun verantwoordelijkheid gaan nemen. De juiste keuzes maken. Hun roeping verstaan.

In 2019 verscheen ’t Hooge Nest’. Een prachtig boek dat verslag doet van de twee Joodse zusjes Janny (1916-2003) en Lien Brilleslijper (1912-1988), die actief waren in het verzet. Een nieuwe invalshoek, omdat Joden vaak zijn afgeschilderd als mensen die zich (hooguit na een periode van onderduiken) vrijwillig naar de slachtbank lieten voeren. De Joodse zussen spelen een belangrijke rol in het landelijke verzet, terwijl ze ondertussen trouwen en kinderen krijgen.

De situatie wordt steeds nijpender en uiteindelijk komen ze (met andere familieleden) terecht in‘’t Hooge Nest’: een zomerhuis van twee Amsterdamse dames, die niet doorhebben dat ze het verhuren aan Joden die hun huis verbouwen tot een nest vol onderduikers. Tot het laatst blijven de zussen gastvrij en elke onderduiker is welkom. Met gevaar voor eigen leven (of dat van hun geboren of ongeboren kind) redden ze levens van anderen. Het was geen bewuste keuze van hen. Ze deden dit ‘gewoon’ omdat dit voor hen het enige juiste was. 

Het boek is zakelijk beschreven, met humor en luchtigheid en daardoor is de spanning op elke bladzijde voelbaar. En het gaat mis. Ze worden ontdekt en naar concentratiekampen gevoerd. De zussen overleven uiteindelijk de verschrikkingen in Bergen-Belsen. 

En neem Anton Mussert. Hij wordt geboren en gedoopt in Werkendam en heeft gehoorzaamheid hoog in het vaandel. Maar hij maakt andere keuzes dan de gezusters Brillenslijper. Hij heeft onder andere een affaire met het achternichtje van zijn vrouw en verstopt zich bij haar zodra de Duitsers Nederland binnenvallen. Dichtbij ‘’t Hooge Nest’ ligt Anton Mussert na de Duitse invasie in mei 1940 in een greppel verstopt uit angst voor de Nederlanders die hem mogelijk willen toetakelen. Als de kust veilig is, komt hij te voorschijn en werpt zich op als vertegenwoordiger van het Nederlandse volk. 

De zussen Brillenslijper en Anton Mussert waren allebei gevormd. Ze hadden kennis van goed en kwaad. Maar dat blijkt niet voldoende. Goed en kwaad van elkaar onderscheiden is een gave. En er vervolgens naar handelen is een wonder.

Elsbeth Visser-Vogel