Schaduwcatechese
In december sprak de Onderwijsraad zijn zorgen uit over de groeiende wereld van het schaduwonderwijs. Het betreft de private markt in en rond publiek bekostigde scholen, bijvoorbeeld bijles en examentraining. Volgens deze adviesraad maakt inmiddels meer dan een kwart van de leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs gebruik van aanvullend onderwijsaanbod. Ook veel politici zien dit als een probleem. Het schaduwonderwijs staat daarom in de politieke schijnwerpers. Wat schuilt hierachter en heeft dit ook de christelijke gemeente iets te zeggen?
Kloof
De Onderwijsraad benadrukt het risico dat het schaduwonderwijs de kloof tussen kansarmen en kansrijken vergroot. Privaat aanbod dat alleen toegankelijk is voor leerlingen van wie de ouders dat kunnen betalen, zet namelijk andere leerlingen op achterstand. Het thema van de kloof krijgt al een tijdje volop aandacht in de samenleving. Recent wijdde de publieke omroep er een serie aan: Sander en de kloof. De ongelijkheid tussen rijk en arm groeit en dat is zorgelijk. Sociaaleconomisch kwetsbare groepen lijken het in de maatschappelijke competitie steeds sneller af te leggen tegen de hogeropgeleide elites die hun zaakjes op orde hebben. Het onderwijs speelt hierbij een belangrijke rol. En schaduwonderwijs dus ook.
Groeiende vrees
De groeiende wereld van het schaduwonderwijs lijkt vooral de wensen én angsten van de ouders te weerspiegelen. Er is een groeiende vrees om aan de verkeerde kant van de kansenkloof terecht te komen. Het schaduwonderwijs moet daarom helpen om zoon of dochter ten minste over het randje van de havo en het hbo te krijgen. Dan zit je aan de goede kant van de kloof, zo is de gedachte. Aan die kant van de kloof bestaan meer kansen op een goed inkomen, status en maatschappelijk succes.
Het is te hopen dat christenen zich hierin anders opstellen. Niet alleen omdat zij het welzijn van de leerling vooropstellen in plaats van geld en maatschappelijke status, maar vooral omdat zij een diepere vrees hebben dan die voor de maatschappelijke kloof: de vrees om aan de verkeerde kant van de definitieve, onoverbrugbare kloof te belanden die we zien tussen Lazarus en de rijke man (Luk.16:26).
Geloofsonderwijs
Het is niet gezocht om een verbinding te leggen tussen de maatschappelijke kloof, de eeuwige kloof en het onderwijs. Immers, in de eerste plaats, de Bijbel staat vol met waarschuwingen tegen het levensgrote gevaar van het jagen naar rijkdom en status. Bovendien geeft Jezus ons met het verhaal van Lazarus een indringende boodschap mee: voor onze eeuwige bestemming is het luisteren naar het onderwijs van de Schriften van cruciaal belang.
Tegen deze achtergrond zouden we daarom verwachten dat christenouders in ieder geval ook toenemende investeringen plegen in ‘schaduwcatechese’, namelijk geestelijke ‘bijles’ en bloeiende huisgodsdienst. Het tegendeel lijkt soms eerder het geval. Zelfs het gebruik van het gratis kerkelijke aanbod lijkt terug te lopen, ook als sprake is van goed onderlegde catecheten met een kloppend hart voor jongeren. Kan de teloorgang van geloofsonderwijs een signaal zijn dat we ons inmiddels meer zorgen maken over de tijdelijke dan over de eeuwige kloof?
Helder bijbels geluid
Het is broodnodig om een dikke streep te zetten onder het belang van geloofsonderwijs, zeker bij de toenemende secularisering. Het Sociaal en Cultureel Planbureau liet in maart weer eens zien wat de aard van hedendaagse, seculiere spiritualiteit en zingeving is. Daarin is de waarheid bepaald door ons gevoel, een voorlopige keuze en in ieder geval niet afhankelijk van kerk en Bijbel.
Onze jongeren verdienen het om te midden van deze stemmen allereerst het heldere bijbelse geluid te horen. Het gaat om de belangrijke vragen van het christelijk geloofsleven, van hoofd en hart. Waar grijpen we ons aan vast in leven en sterven? Hoe verheerlijken we God met ons lichaam en onze geest? Wat is een christelijke stijl en smaak? Overigens blijft dit onderwijs niet beperkt tot jongeren. Dr. J. Hoek benoemde recent terecht dat de bijbelse kernbegrippen de gemeente opnieuw aangereikt en vertrouwd gemaakt moeten worden.