Het is al enkele maanden een chaos op de luchthaven Schiphol. Er staan lange rijen mensen die door de beveiliging moeten. Ook bij de incheckbalies zijn de wachttijden lang. Oorzaak: personeelsgebrek. Waar komt dit tekort vandaan? Er zijn in elk geval zeven mogelijke oorzaken aan te wijzen.
Niet alleen op Schiphol zijn er problemen. Zo rijden er al geruime tijd minder treinen, omdat er geen mensen zijn om ze te besturen. Ook in de zorg is een schreeuwend gebrek aan personeel. Wie op straat rondloopt, ziet her en der briefjes hangen met de tekst: ‘personeel gezocht’. Diverse supermarkten proberen voorbijlopende jongeren te verleiden om te komen werken door op een groot bord te laten zien hoeveel je wel verdient. Vroeger kon je bijna alleen fulltime komen werken, maar nu zijn ze blij met elk uurtje dat je wilt komen.
Waarom is er zo’n gebrek aan personeel? Er zijn in elk geval zeven mogelijke oorzaken aan te wijzen. Ik schrijf ‘mogelijke’, want het verband tussen die genoemde oorzaken en het personeelstekort is niet altijd helder en eenduidig. Wel hebben al die oorzaken iets aannemelijks. Ook roepen ze allemaal vragen op vanuit een christelijke visie.
Vergrijzing
Vaak wordt als eerste genoemd: de vergrijzing van de bevolking. Die is al jaren gaande en daarom is het probleem van het personeelstekort niet nieuw. Het lijkt nieuw, omdat er in de perioden van lockdowns vanwege covid veel mensen ontslagen moesten worden die nu ineens helemaal verdwenen lijken. Maar al langere tijd neemt het aantal werkzoekenden af ten opzichte van het aantal vacatures. Vergrijzing is geen natuurlijk verschijnsel. Het ontstaat, omdat veel echtparen geen of weinig kinderen willen hebben. Kinderen staan voor hun gevoel allerlei dingen in de weg, zoals het maken van carrière. Bovendien kosten kinderen geld, zeker als ze wat ouder worden en gaan leren en studeren.
Ook neemt het aantal eenpersoonshuishoudens toe. Het Centraal Bureau voor de Statistiek verwacht dat in 2070 42,5 procent van de huishoudens uit één persoon zal bestaan, tegenover 38,5 procent in 2021. Met de vergrijzing zorgt die ontwikkeling voor een steeds verder afnemend aantal werkenden. Hier wreekt zich de tijdgeest van het ik-gerichte. Als kinderen mijn belangen in de weg staan, dan maar geen of weinig kinderen. Grote gezinnen zijn er veel minder dan voorheen. Vooral christen-ouders zagen het als een roeping om te zorgen dat er een volgende generatie zou komen om de Heere te dienen. Zulke echtparen zijn er tegenwoordig veel minder dan voorheen.
Economische groei
Een tweede oorzaak is de toegenomen vraag naar personeel vanwege de economische groei. Die kan alleen gerealiseerd worden als er mensen zijn om producten te maken en te zorgen voor de nodige diensten daaromheen. Weliswaar is de economische groei door covid gestagneerd, maar inmiddels is dat effect al weer goeddeels achter de rug. Economische groei is bijna een doel in zichzelf geworden. Het is sterk de vraag of mensen er gelukkiger door worden als ze meer middelen hebben, maar hoe dan ook moet er economische groei zijn. Weer geeft een christelijke visie aanleiding tot een kanttekening. Niet economische groei zou het doel moeten zijn, maar de vraag waarmee wij de Heere het meest kunnen dienen. Wij hebben inmiddels het milieu al zwaar beschadigd omwille van die economische groei en nu slaat niet alleen de natuur terug, maar ook de werkgelegenheid.
Kritischere werknemers
Nog een mogelijke, derde oorzaak is dat werknemers kritischer geworden zijn bij het aannemen van een baan. Het moet steeds meer op maat zijn bij hun belangstelling. Je gaat geen werk aannemen waar je niet helemaal jezelf in kunt ontplooien. Ook hier speelt dat dikke ik een rol. Het idee dat je met je werk anderen zou dienen, vervaagt steeds meer. Liever een uitkering dan werk dat mij niet de gelegenheid geeft om te doen wat mij ten volle interesseert. Voor een christen zou dat anders moeten liggen, maar het is de vraag of onder ons dit ook niet een probleem is. Wij ademen de tijdgeest in en ontkomen er niet aan daardoor beïnvloed te worden.
Oorzaken vier en vijf hangen hier nauw mee samen. Het blijkt dat veel werknemers die in de covid-periode door hun werkgever uit een NOW-subsidie (Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid) betaald kregen zonder te werken, nu ze weer aan het werk kunnen, toch liever thuisblijven en van die uitkering leven. Hoewel dit effect tijdelijk zal zijn, omdat de NOW-subsidies uiteraard tijdelijk zijn, speelt het nu duidelijk mee in het tekort aan personeel.
Langer studeren
Nog een probleem dat te maken heeft met het voorop zetten van eigen belangstelling, is het langer studeren van jongeren. Ouderen hebben de tijd nog meegemaakt dat studeren een groot voorrecht was en dat je zo snel mogelijk probeerde klaar te komen om je ouders niet langer met je studie financieel te belasten dan nodig. Nu vinden veel jongeren het prima om langer in de studie te blijven hangen. Dat hoeft niet eens te zijn, omdat het studentenleven wel bevalt, maar ook omdat het uitleven van eigen belangstelling boven andere belangen is komen te staan. Bovendien biedt meer studie kans op beter betaalde banen. Bij al deze oorzaken geldt dat we op grond van het christelijk geloof kritisch staan tegenover die ontwikkelingen. Het zou mij niet allereerst te doen moeten zijn om mijn belangen en interesses, maar om het dienen van de Heere en de naaste. Steeds minder mensen zien dat zo.
Teruggekeerde migranten
Een zesde, heel andere mogelijke oorzaak is het terugkeren naar hun thuisland van migranten die tijdens de covid-periode ontslagen werden en hun heil daar weer zijn gaan zoeken. De binding met ons land is uiteindelijk toch vooral financieel gebleven en daarom zagen ze na hun ontslag geen aanleiding meer om hier te blijven. Nu zouden ze meteen weer aan het werk kunnen, maar dat werk komt te laat. Ze zijn al teruggekeerd en zullen niet per omgaande weer naar Nederland komen. Blijkbaar zijn we er niet in geslaagd om deze mensen een echt thuis te geven. We vonden het prima dat zij werk kwamen doen waar wij ons zelf te goed voor vinden, maar hen gaan beschouwen als echt bij ons horend, dat was een brug te ver. Opnieuw wreekt eigenbelang zich.
Overbelasting
Ten slotte een erg zorgwekkende oorzaak: de hoge uitval door overbelasting op het werk. Met name in de zorg is dit een toenemend probleem. Er moet meer werk door minder mensen gedaan worden en dat houdt een keer op. Deze oorzaak is zorgwekkend, omdat ze zelfversterkend is: als er meer mensen uitvallen, moet het werk door nog minder mensen gedaan worden en wordt het gevaar van overbelasting nog groter. Overbelasting is dus zowel een oorzaak als een gevolg en dat maakt het dubbel ernstig. Dat laat de urgentie zien van het vinden van een oplossing of meerdere oplossingen.
Geïnteresseerd in meer lezenswaardige artikelen? Neem een jaarabonnement (€ 49,95). Als welkomstgeschenk ontvangt u De Waarheidsvriend twee maanden gratis. Of maak gebruik van onze actie en lees De Waarheidsvriend vier maanden voor € 10,-!