Nu ik voor de tiende keer deelneem aan de hartelijke ontmoetingen tussen predikanten uit de Hongaarse Hervormde Kerk (HHK) en hun Nederlandse collega’s, denk ik terug aan het begin. De aangrijpende aanleiding zal ik nooit vergeten.
Het was in 2008 dat ik in Boedapest in de kamer van bisschop Szabo István zat. Ja, een bisschop, dat was nieuw voor mij. De Magyarországi Református Egyház, zoals de HHK in de eigen taal heet, is het enige calvinistische kerkgenootschap met een bisschoppelijke structuur. Respect voor de bisschop en af en toe een grapje over de bisschop – ze doen allebei mee.
Eeuwenlange verbondenheid
Hoe kunnen, naar Istváns mening, de kerk in Nederland en Hongarije elkaar dienen? Die vraag was diep verworteld in eeuwenlange verbondenheid tussen beide landen. Zo redde onze admiraal Michiel de Ruyter in 1676 met zijn vloot 26 Hongaarse predikanten die weigerden rooms-katholiek te worden. Ze moesten daarom als galeislaaf de onderkoning van Napels dienen. Ook studeerden vele honderden Hongaarse theologiestudenten vanaf 1623 aan de universiteiten van Franeker, Leiden, Harderwijk en Utrecht. Als tegenprestatie daarbij gold dat ze tien theologische boeken (lopend) mee naar huis moesten nemen.
Deze laatste traditie ging tot lang na de Tweede Wereldoorlog door, waardoor we altijd weer Hongaarse predikanten ontmoeten die onze taal spreken. Ik denk aan de vooraanstaande hoogleraar Oude Testament ds. Toth Kalman. Hij was tegelijk met zijn levenslange vriend ds. W.L. Tukker in Utrecht lid van Voetius. Kalman vertaalde enkele Calvijncommentaren uit het Nederlands in het Hongaars. Toen we hem in 2003 (hij was toen 85 jaar) bezochten, moesten we hem en zijn vrouw maar ‘oom Kalman en tante Wilma’ noemen. Het voelde direct als familie, zeker als geestelijke familie.
Eenzaamheid in Pápa
Maar, wat was nu Istváns antwoord? Met wetenschappelijke conferenties waren de predikanten niet geholpen. Hij pleitte voor ontmoeting, voor inzicht in hoe de ander zijn werk als dominee vormgeeft, voor het delen van elkaars geloof en leven. Zijn motief was het doorbreken van de eenzaamheid waarmee de Hongaarse predikant zijn werk doet. En dan zijn we bij het aangrijpende van de start van de conferenties. Want illustratief voor die eenzaamheid was het feit dat in het kleine district Pápa de voorbije twaalf maanden negen predikanten suïcide gepleegd hadden. Die zin moet je twee keer lezen voor je gelooft wat er staat. Ja, veel predikanten zagen geen perspectief meer, toen na de Wende van 1989 jongeren wegtrokken naar de grotere steden. Toen bleek welke sporen de 33 jaren onder het communisme in de gemeenten getrokken hadden. Toen ze er voor hun gevoel veelal alleen voor stonden. Toen ze stilletjes hoopten op een opwekking die er niet kwam.
In de voorbije twaalf maanden hadden negen predikanten suïcide gepleegd
"*" geeft vereiste velden aan